ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری خودایمنی مزمن است که بر سیستم عصبی مرکزی که شامل مغز و نخاع می شود، تأثیر می گذارد. در این بیماری ، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به پوشش محافظ رشته های عصبی، معروف به میلین حمله می کند که منجر به التهاب، آسیب و اسکار (اسکلروز) در چندین نواحی سیستم عصبی مرکزی می شود. این اختلال در عملکرد طبیعی سیستم عصبی می تواند منجر به طیف گسترده ای از علائم ام اس شود. کاردرمانی و گفتاردرمانی از روشهای موثر در بهبود علائم ام اس هستند که توسط متخصصان ما در بهترین مرکز توانبخشی تهران ارائه می شوند.
تشخیص شامل ترکیبی از تاریخچه پزشکی، معاینه عصبی و تست های تشخیصی مختلف است. این آزمایش‌ها ممکن است شامل تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) برای تشخیص ضایعات یا مناطق التهاب در سیستم عصبی مرکزی، سوراخ کمری (تپ ستون فقرات) برای تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی برای بررسی علائم التهاب، و آزمایش‌های پتانسیل برانگیخته برای ارزیابی فعالیت الکتریکی اعصاب باشد.
انواع ام اس
- عود کننده- فروکش کننده (RRMS): این شایع ترین شکل ام اس است که با دوره های عود یا تشدید (بدتر شدن علائم) و پس از آن دوره های بهبودی (بهبود نسبی یا کامل) مشخص می شود.
- MS پیشرونده ثانویه (SPMS): در SPMS، بیماری ام اس در ابتدا یک دوره عود کننده- فروکش کننده را دنبال می کند، اما با گذشت زمان، به شکل پیشرونده تری با بدتر شدن تدریجی علائم تبدیل می شود.
- پیشرونده اولیه (PPMS): PPMS با بدتر شدن تدریجی علائم از شروع، بدون عود یا بهبودی مشخص مشخص می شود.
- پیشرونده عودکننده (PRMS): PRMS شکل کمتر شایع بیماری است که با سیر بیماری پیشرونده همراه با عود یا تشدید گاه به گاه مشخص می شود.
علائم ام اس
مولتیپل اسکلروزیس (MS) می تواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند که از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می تواند در طول زمان تغییر کند. علائم به محل و میزان آسیب به سیستم عصبی مرکزی بستگی دارد. برخی از علائم رایج :
- خستگی: خستگی یکی از شایع ترین و ناتوان کننده ترین علائم بیماری ام اس است. می توان آن را به عنوان یک احساس طاقت فرسا از خستگی و کمبود انرژی توصیف کرد که با استراحت کاهش نمی یابد.
- ضعف و اسپاسم عضلانی: این بیماری می تواند باعث ضعف عضلانی شود که می تواند بر تحرک و هماهنگی تأثیر بگذارد. اسپاسم عضلانی که با انقباضات غیرارادی مشخص می شود نیز می تواند رخ دهد و ممکن است باعث ناراحتی یا سفتی شود.
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن: بسیاری از افراد مبتلا به ام اس احساس بی حسی یا گزگز، اغلب در اندام ها یا صورت را تجربه می کنند. این علامت به عنوان پارستزی شناخته می شود و می تواند موقت یا مداوم باشد.
- مشکلات تعادل و هماهنگی: این بیماری می تواند عملکرد طبیعی سیستم عصبی مرکزی را مختل کند و منجر به مشکلات تعادل و هماهنگی شود. افراد مبتلا به ام اس ممکن است راه رفتن ناپایدار، سرگیجه، سرگیجه و مشکل در انجام وظایف هماهنگی را تجربه کنند.
- مشکلات راه رفتن: مشکلات راه رفتن در این بیماری رایج است و می تواند به صورت ضعف، سفتی، اسپاستیک، تعادل ضعیف یا از دست دادن هماهنگی ظاهر شود.
- مشکلات بینایی: ام اس می تواند بر اعصاب بینایی تأثیر بگذارد و باعث اختلالات بینایی مختلف شود. اینها ممکن است شامل تاری یا دوبینی، درد یا ناراحتی چشم، حرکات غیر ارادی چشم (نیستاگموس) یا از دست دادن بینایی در یک چشم باشد.
دیگر علائم
- تغییرات شناختی: این بیماری می تواند بر عملکرد شناختی از جمله حافظه، توجه، سرعت پردازش اطلاعات و توانایی های حل مسئله تأثیر بگذارد. افراد ممکن است مشکلاتی در یادآوری حافظه، تمرکز، انجام چند کار و برنامه ریزی داشته باشند.
- تغییرات عاطفی: ام اس همچنین می تواند بر سلامت عاطفی و تنظیم خلق و خوی تأثیر بگذارد. افسردگی، اضطراب، تحریک پذیری و بی ثباتی عاطفی (پاسخ های هیجانی ناگهانی و اغراق آمیز) در افراد مبتلا به ام اس رایج است.
- اختلال عملکرد مثانه و روده: ام اس می تواند در عملکرد طبیعی مثانه و روده اختلال ایجاد کند و منجر به فوریت ادرار، تکرر ادرار، بی اختیاری یا مشکل در تخلیه مثانه شود. مشکلات روده مانند یبوست یا بی اختیاری روده نیز ممکن است رخ دهد.
- تغییرات حسی: ام اس می تواند باعث ناهنجاری های حسی مانند کاهش حساسیت به لمس، دما یا درد شود. برخی از افراد نیز ممکن است حساسیت شدید نسبت به محرک ها را تجربه کنند.
روشهای درمان
هدف درمان مولتیپل اسکلروزیس (MS) مدیریت علائم، کند کردن پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت کلی زندگی است. برنامه درمانی خاص به زیرگروه ام اس، فعالیت بیماری، علائم و ترجیحات شخصی فرد بستگی دارد. در اینجا چند روش درمانی رایج برای ام اس وجود دارد:
درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری (DMTs): DMTها داروهایی هستند که می‌توانند دفعات و شدت عود را کاهش دهند، پیشرفت بیماری را کاهش دهند و تشکیل ضایعات جدید در سیستم عصبی مرکزی را کاهش دهند. DMT های مختلفی در دسترس هستند، از جمله داروهای تزریقی، داروهای خوراکی و درمان های تزریقی. انتخاب DMT به عواملی مانند نوع فرعی ام اس، فعالیت بیماری و ویژگی های فردی بستگی دارد.
مدیریت علائم: درمان های علامتی بر مدیریت علائم خاص و بهبود کیفیت زندگی تمرکز دارند. این درمان ها ممکن است شامل داروها یا درمان هایی برای رفع علائمی مانند خستگی، اسپاسم عضلانی، درد، اختلال عملکرد مثانه، مشکلات شناختی و افسردگی باشد. مدیریت علائم می تواند شامل یک رویکرد چند رشته ای با نظرات متخصصان مغز و اعصاب، متخصصان فیزیوتراپی، کاردرمانگران، فیزیوتراپیست ها، گفتاردرمانگران و سایر متخصصان باشد.
درمان های توانبخشی: درمان های توانبخشی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی می تواند به افراد مبتلا به ام اس کمک کند تا قدرت، تحرک، تعادل، هماهنگی و توانایی های عملکردی خود را بهبود بخشند. این درمان‌ها ممکن است شامل ورزش‌ها، کشش، تمرین تعادل، تمرین راه رفتن، وسایل کمکی و تکنیک‌هایی برای بهبود فعالیت‌های زندگی روزمره باشد.
اصلاح سبک زندگی: ایجاد تغییرات خاص در سبک زندگی می تواند از سلامت کلی حمایت کند و علائم ام اس را مدیریت کند. این شامل ورزش منظم، رژیم غذایی متعادل، تکنیک های مدیریت استرس و استراحت و خواب کافی است. درگیر شدن در فعالیت بدنی و حفظ وزن سالم می تواند به بهبود قدرت عضلانی، تناسب اندام قلبی عروقی و بهزیستی کلی کمک کند. تکنیک‌های مدیریت استرس، مانند تمرکز حواس، تمرین‌های تمدد اعصاب و گروه‌های حمایتی، می‌توانند به مقابله با تأثیر عاطفی ام‌اس کمک کنند.
کاردرمانی ام اس
کاردرمانی (OT) نقش مهمی در کمک به افراد برای حفظ استقلال و بهبود کیفیت زندگی ایفا می کند. کاردرمانی برای ام اس بر روی پرداختن به چالش های روزانه، ارتقای مراقبت از خود و انطباق فعالیت ها با نیازهای فردی تمرکز دارد. کاردرمانگران با استفاده از وسایل کمکی، اصلاح محیط‌ها و آموزش تکنیک های حفظ انرژی، بیماران ام اس را قادر می‌سازند تا راحت تر و ایمن تر زندگی کنند.
اهداف کلیدی کاردرمانی برای بیماران ام اس
- به حداکثر رساندن استقلال در فعالیت های روزانه
- انطباق محیط برای بهبود ایمنی و دسترسی
- آموزش راهکارهای حفظ انرژی
- پشتیبانی از عملکردهای شناختی و حافظه
- بهبود شرایط عاطفی و روانی
نقش کاردرمانی در بیماری ام اس
کاردرمانی مداخلات مناسبی را برای بیماران ام اس فراهم می کند تا به مدیریت چالش های منحصر به فرد آنها کمک کند. برخی از راه های کلیدی که OT برای بیماران ام اس مفید است عبارتند از:
مدیریت خستگی و صرفه جویی در انرژی: کاردرمانگران راهبردهایی مانند اولویت بندی وظایف، استراحت کردن و استفاده از وسایل کمکی برای کاهش مصرف انرژی را آموزش می دهند.
پرداختن به مسائل شناختی: کمک های حافظه، برنامه ریزان و ابزارهای سازمانی به افراد کمک می کنند تا علائم شناختی را مدیریت کنند.
انطباق فضاهای کاری و محیط های خانه: تغییراتی مانند صندلی های ارگونومیک، میله های دستگیره و دستگاه های فعال کننده صدا ایمنی و کارایی را افزایش می دهند.
بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف: تمرینات و ابزارهای تطبیقی به نوشتن، بستن دکمه‌های لباس و آشپزی کمک می‌کنند.
کاردرمانگران از نزدیک با بیماران همکاری می کنند تا برنامه های درمانی فردی را که متناسب با نیازهای خاص و سبک زندگی آنها باشد، ایجاد کنند.
مداخلات رایج کاردرمانی برای ام اس
مداخلات کاردرمانی برای ام اس بر آسان‌تر کردن و ایمن‌تر کردن زندگی روزمره تمرکز دارد. برخی از رایج ترین تکنیک ها عبارتند از:
- تجهیزات تطبیقی و دستگاه های کمکی: ابزارهایی مانند دستگیرها، ظروف اصلاح شده و میله های دستگیره، تحرک و مراقبت از خود را بهبود می بخشند.
- تغییرات خانه و محل کار: تنظیماتی مانند رمپ ویلچر، کنترل‌های فعال با صدا و مبلمان ارگونومیک دسترسی را افزایش می‌دهند.
- تمرینات تقویتی دست و انگشتان: فعالیت هایی که مهارت و قدرت گرفتن را بهبود می بخشد به کارهایی مانند نوشتن و آشپزی کمک می کند.
- استراتژی های آموزشی شناختی: کمک های حافظه، برنامه های یادآوری، و روال های ساختاریافته به آسیب های شناختی کمک می‌کنند.
کاردرمانی فقط در مورد درمان علائم نیست، بلکه در مورد توانمندسازی بیماران ام اس برای داشتن زندگی کامل با وجود شرایطشان است.
گفتاردرمانی ام اس
گفتار درمانی نقشی حیاتی در کمک به بیماران ام اس برای بازیابی و حفظ توانایی خود در صحبت کردن واضح و بلع ایمن دارد. از طریق تمرینات هدفمند و تکنیک های تخصصی، گفتاردرمانگران برای بهبود مهارت های ارتباطی، تقویت عضلات دهان و جلوگیری از عوارضی مانند خفگی یا ذات الریه آسپیراسیون با افراد کار می کنند.
ام اس می تواند با ماهیچه های مورد نیاز برای گفتار و بلع تداخل داشته باشد و منجر به موارد زیر شود:
- دیزآرتری – گفتار نامشخص به دلیل عضلات ضعیف یا ناهماهنگ
- دیسفونیا – تغییر در کیفیت صدا، مانند گرفتگی صدا یا صدای ضعیف
- دیسفاژی – مشکل در بلع، که می تواند باعث خفگی یا آسپیراسیون شود
این مسائل می تواند بیان واضح خود و غذا خوردن ایمن را برای بیماران ام اس چالش برانگیز کند و گفتار درمانی را به یک مداخله ضروری تبدیل می کند.
گفتار درمانی چگونه به بیماران کمک می کند؟
برای افراد مبتلا به ام اس، گفتار درمانی می تواند:
- عضلات مورد نیاز برای گفتار و بلع را تقویت می کند.
- بهبود بیان و تلفظ
- آموزش تکنیک های تنفس و کنترل صدا
- ایمنی بلع را افزایشمی دهد و از خفگی جلوگیری می کند.
- افزایش اعتماد به نفس در ارتباطات
فواید گفتار درمانی برای مبتلایان به ام اس
گفتار درمانی با پرداختن به مشکلات گفتار و بلع زود هنگام به بیماران ام اس کمک می کند تا استقلال خود را حفظ کنند، تعاملات اجتماعی را بهبود بخشند و خطر عوارضی مانند سوء تغذیه و ذات الریه آسپیراسیون را کاهش دهند.
تکنیک های مورد استفاده در گفتار درمانی برای ام اس
تمرینات تنفسی
تکنیک‌های تنفس کنترل‌شده به بیماران ام‌اس کمک می‌کند تا جریان هوا را تنظیم کرده و از صداگذاری قوی‌تر پشتیبانی کنند. تنفس دیافراگمی و تمرینات کنترل تنفس می تواند بسیار موثر باشد.
آموزش فن بیان و تلفظ
گفتاردرمانگران به بیماران می آموزند که چگونه با تمرین حرکات زبان و لب، کلمات را به وضوح بیان کنند. این به بهبود وضوح گفتار کمک می کند.
تقویت عضلات دهان
تمرینات هدفمند زبان، لب ها و فک را تقویت می کند تا تولید گفتار و بلع را بهبود بخشد.
تکنیک های درمان بلع
درمانگران راهبردهای بلع ایمن مانند مانورهای چانه و تنظیم بافت غذا را برای کاهش خطر خفگی آموزش می دهند.
بیشتر بخوانید :
