فلج مغزی (CP) گروهی از اختلالات عصبی است که بر حرکت، هماهنگی و وضعیت بدن تأثیر می گذارد. این بیماری در اثر آسیب به مغز در حال رشد، معمولا قبل یا در حین تولد، اما گاهی در چند سال اول زندگی ایجاد می شود. آسیب می تواند در قسمت های مختلف مغز رخ دهد و می تواند منجر به طیف گسترده ای از علائم، از خفیف تا شدید شود. فلج مغزی شایع ترین ناتوانی حرکتی در دوران کودکی است که از هر 500 کودک ، 1 کودک را تحت تاثیر قرار می دهد. این یک بیماری مادام العمر است که نیاز به مراقبت های پزشکی و درمان مداوم دارد. با این حال، با مداخله زودهنگام و درمان مناسب، بسیاری از افراد مبتلا به CP می توانند زندگی کاملی داشته باشند.
درمان های توانبخشی همچون کاردرمانی ، فیزیوتراپی و گفتاردرمانی نقش مهمی در مدیریت این اختلال شایع عصبی دارند که در مرکز خانه توانبخشی برای کمک به بهبود کیفیت زندگی مبتلایان ارائه می شوند. متخصصان ما در بهترین مرکز کاردرمانی شمال تهران خدمات تخصصی کاردرمانی کودک فلج مغزی را ارائه می دهند.
انواع فلج مغزی
فلج مغزی یک اختلال حرکتی است که در اثر آسیب به مغز در حال رشد رخ می‌دهد. این آسیب معمولاً قبل، حین یا بلافاصله پس از تولد اتفاق می‌افتد. فلج مغزی انواع مختلفی دارد که هر کدام علائم و شدت متفاوتی دارند.
فلج مغزی را می‌توان بر اساس نوع حرکاتی که فرد مبتلا از خود نشان می‌دهد، به چند دسته تقسیم کرد:
- اسپاستیک: این نوع شایع‌ترین نوع است و با سفتی و گرفتگی عضلات مشخص می‌شود. حرکات فرد مبتلا به این نوع فلج مغزی کند و غیرارادی است.
- دیسکینتیک: در این نوع، حرکات فرد غیر ارادی، پیچیده و نامنظم است. ممکن است فرد حرکات تند و کند، پیچ و تاب دادن بدن یا حرکات ریتمیک را تجربه کند.
- آتاکسیک: این نوع با مشکلات تعادل و هماهنگی مشخص می‌شود. فرد مبتلا ممکن است هنگام راه رفتن لرزش داشته باشد و مشکل در حفظ تعادل داشته باشد.
- هیپوتونیک: در این نوع، عضلات فرد شل و بی‌حال هستند و فرد ممکن است ضعف عضلانی و مشکلات حرکتی داشته باشد.
- مختلط: در برخی موارد، افراد مبتلا به فلج مغزی ترکیبی از علائم انواع مختلف را دارند.
انواع فلج مغزی بر اساس ناحیه آسیب دیده بدن:
- همی پلژی: در این نوع، یک طرف بدن (یک دست و یک پا) درگیر است.
- دایپلژی: در این نوع، هر دو پا درگیر هستند.
- کوادریپلژی: در این نوع، هر چهار اندام (دو دست و دو پا) و اغلب تنه، صورت و دهان نیز درگیر هستند.
عوامل موثر بر شدت و نوع فلج مغزی:
محل آسیب در مغز: هر قسمت از مغز که آسیب ببیند، بر نوع و شدت فلج مغزی تأثیر می‌گذارد.
شدت آسیب: هرچه آسیب مغزی شدیدتر باشد، علائم فلج مغزی نیز شدیدتر خواهد بود.
زمان وقوع آسیب: آسیب مغزی در مراحل اولیه رشد مغز، می‌تواند اثرات جدی‌تری بر روی توسعه حرکتی داشته باشد.
علائم و عوارض
اختلالات حرکتی:
- ضعف عضلانی: کاهش قدرت عضلات در دست‌ها، پاها یا هر دو
- سفتی عضلات: افزایش تون عضلانی که باعث می‌شود حرکت کردن دشوار شود
- حرکات غیر ارادی: حرکات تکراری و ناخودآگاه مانند لرزش یا اسپاسم
- مشکل در حفظ تعادل: مشکل در ایستادن و راه رفتن
- اختلال در هماهنگی: مشکل در انجام حرکات دقیق و ظریف
اختلالات حسی:
- مشکل در حس لمس، درد، دما و موقعیت بدن
- اختلالات بینایی: مانند دوبینی، چشم‌های کج یا مشکلات حرکتی چشم
- اختلالات شنوایی
اختلالات گفتاری:
- مشکل در تولید صداها
- مشکل در درک زبان
- مشکل در بیان افکار و احساسات
اختلالات بلع:
- مشکل در جویدن و بلعیدن غذا
- افزایش خطر خفگی
اختلالات شناختی:
- مشکل در یادگیری
- کاهش توجه و تمرکز
- مشکل در حل مسئله
اختلالات رفتاری:
- تحریک پذیری
- پرخاشگری
- اضطراب و افسردگی
علائم فلج مغزی در نوزادان
- تأخیر در رشد حرکتی: کودک ممکن است دیرتر از سایر کودکان بنشیند، بخزد یا راه برود.
- مشکل در کنترل سر و گردن
- حرکات نامنظم دست و پا
- رفتن روی نوک پا
- مشکل در گرفتن اشیاء
- مشکل در مکیدن و بلعیدن
روشهای درمان
درمان CP بر مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی متمرکز است. این ممکن است شامل موارد زیر باشد:
فیزیوتراپی: فیزیوتراپی فلج مغزی می تواند به بهبود قدرت، انعطاف پذیری و هماهنگی عضلات کمک کند.
کاردرمانی: این می تواند به بهبود مهارت های حرکتی ظریف و مهارت های زندگی روزمره مانند لباس پوشیدن و نظافت کمک کند.
گفتار درمانی: این می تواند به بهبود مهارت های گفتار و زبان کمک کند.
داروها: این داروها ممکن است برای مدیریت علائمی مانند اسپاستیسیتی یا تشنج استفاده شوند.
جراحی: این ممکن است برای اصلاح ناهنجاری ها یا بهبود عملکرد در برخی موارد استفاده شود.
علاوه بر درمان پزشکی، افراد مبتلا به فلج مغزی ممکن است از خدمات حمایتی مانند آموزش ویژه، فناوری کمکی و توانبخشی حرفه ای بهره مند شوند. این خدمات می تواند به افراد مبتلا به CP کمک کند که به طور مستقل زندگی کنند و به طور کامل در جوامع خود مشارکت کنند.
زندگی با سی پی می تواند چالش برانگیز باشد، اما با درمان و حمایت مناسب، بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری می توانند زندگی رضایت بخشی داشته باشند.
اهداف کاردرمانی فلج مغزی
افزایش استقلال: هدف اصلی کاردرمانی، توانمندسازی کودک برای انجام فعالیت‌های روزمره به تنهایی است.
بهبود عملکرد حرکتی: تمرینات کاردرمانی به تقویت عضلات، بهبود تعادل و هماهنگی و افزایش دامنه حرکتی کمک می‌کند.
توسعه مهارت‌های شناختی: کاردرمانگران به کودکان کمک می‌کنند تا مهارت‌های حل مسئله، برنامه‌ریزی و سازماندهی را توسعه دهند.
بهبود مشارکت در فعالیت‌های روزمره: کاردرمانی به کودک کمک می‌کند تا در بازی‌ها، فعالیت‌های اجتماعی و مدرسه فعالانه شرکت کند.
کاهش اسپاستیسیتی: اسپاستیسیتی یکی از علائم شایع فلج مغزی است که باعث سفتی عضلات می‌شود. کاردرمانی می‌تواند به کاهش اسپاستیسیتی و بهبود عملکرد حرکتی کمک کند.
روشهای کاردرمانی در کودکان فلج مغزی
تمرینات حرکتی: این تمرینات شامل حرکات فعال و غیرفعال، کشش عضلات، تقویت عضلات ضعیف و بهبود تعادل است.
استفاده از وسایل کمکی: وسایل کمکی مانند واکر، عصا، بریس و صندلی چرخدار می‌توانند به کودک کمک کنند تا حرکت کند و به استقلال برسد.
بازی درمانی: بازی درمانی روشی موثر برای آموزش مهارت‌های جدید و تقویت انگیزه در کودکان است.
فعالیت‌های روزمره: کاردرمانگران به کودک کمک می‌کنند تا مهارت‌های لازم برای انجام فعالیت‌های روزمره مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و استفاده از توالت را یاد بگیرد.
درمان‌های مکمل: گاهی اوقات، درمان‌های مکمل مانند فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و طب سوزنی می‌توانند به بهبود عملکرد کودک کمک کنند.
اهمیت همکاری خانواده در کاردرمانی
خانواده نقش بسیار مهمی در موفقیت درمان کاردرمانی فلج مغزی دارد. کاردرمانگران به خانواده آموزش می‌دهند که چگونه تمرینات را در خانه انجام دهند و از وسایل کمکی استفاده کنند. همکاری خانواده با کاردرمانگر به کودک کمک می‌کند تا پیشرفت بیشتری داشته باشد.
اهداف گفتاردرمانی فلج مغزی
بهبود ارتباطات: هدف اصلی این است که فرد بتواند افکار، احساسات و نیازهای خود را به طور موثر به دیگران منتقل کند.
تقویت عضلات گفتاری: تقویت عضلات زبان، لب‌ها، فک و کام برای بهبود تولید صداها و تلفظ کلمات.
بهبود بلع: کمک به فرد مبتلا به فلج مغزی برای بلع ایمن و موثر غذا و مایعات.
افزایش درک زبان: بهبود توانایی درک زبان گفتاری و نوشتاری.
توسعه مهارت‌های زبانی: افزایش واژگان، ساختار جمله و مهارت‌های روایی.
تقویت مهارت‌های ارتباطی غیرکلامی: بهبود استفاده از زبان بدن، حالات چهره و تماس چشمی برای برقراری ارتباط موثر.
اهداف خاص گفتاردرمانی بسته به نیازهای فردی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
کاهش دیس‌آرتری: بهبود تلفظ و وضوح صدا.
کاهش مشکلات بلع: بهبود هماهنگی عضلات درگیر در بلع و کاهش خطر آسپیراسیون.
افزایش آگاهی از مکانیسم‌های تولید صدا: آموزش فرد در مورد نحوه تولید صداها و تمرینات مربوطه.
توسعه مهارت‌های ارتباطی جایگزین: آموزش استفاده از ابزارهای ارتباطی مانند تصاویر، علائم یا دستگاه‌های تولید صدا برای افرادی که توانایی گفتار محدودی دارند.
بهبود مهارت‌های اجتماعی: آموزش مهارت‌های تعامل اجتماعی، حل مسئله و همکاری.
چگونه گفتاردرمانی به افراد مبتلا به فلج مغزی کمک می‌کند؟
تمرینات هدفمند: تمرینات خاص برای تقویت عضلات گفتاری و بهبود هماهنگی آنها.
آموزش تکنیک‌های ارتباطی: آموزش روشهای مختلف برای بیان افکار و نیازها.
استفاده از ابزارهای کمکی: استفاده از ابزارهای کمکی مانند آینه، تصاویر و دستگاه‌های تولید صدا برای بهبود یادگیری.
همکاری با خانواده: آموزش خانواده برای حمایت و مشارکت در روند درمان.
بیشتر بخوانید :
