اضافه بار حسی

اضافه بار حسی وضعیتی است که در آن مغز ورودی حسی بیشتری نسبت به آنچه می تواند به طور موثر پردازش کند دریافت می کند. این منجر به احساس  فروپاشی عاطفی، اضطراب یا حتی ناخوشی جسمانی می شود. در حالی که اضافه بار حسی معمولاً با شرایط عصبی مانند اختلال طیف اوتیسم (ASD)، اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مرتبط است، می‌تواند بر هر کسی که در معرض محرک‌ های بیش از حد قرار می‌گیرد تأثیر بگذارد.

با سرعت روزافزون دنیای مدرن و فناوری محور، اضافه بار حسی در حال افزایش است. از نمایشگرهای چشمک‌ زن و اعلان‌های مداوم گرفته تا فضاهای عمومی پر سر و صدا و محیط‌ های شلوغ، بسیاری از افراد بدون اینکه متوجه شوند، تحریک بیش از حد حسی را تجربه می‌کنند.

اضافه بار حسی زمانی اتفاق می‌افتد که یک یا چند حواس از پنج حواس – بینایی، صدا، لامسه، چشایی و بویایی – به طور همزمان ورودی بیش از حد دریافت می‌کنند که ظرفیت پردازش مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در شرایط عادی، مغز محرک‌ های غیرضروری را فیلتر می‌کند و به افراد اجازه می‌دهد بر روی اطلاعات مرتبط تمرکز کنند. با این حال، در موارد اضافه بار حسی، این سیستم فیلتر ناکارآمد می شود و باعث ناراحتی و ناتوانی در عملکرد عادی می شود.

اضافه بار حسی بسته به حساسیت فرد و شدت محرک ها می تواند خفیف، متوسط ​​یا شدید باشد. در حالی که برخی از افراد ممکن است فقط ناراحتی موقتی را تجربه کنند، برخی دیگر ممکن است کاملاً احساس غمگینی کنند که منجر به فروپاشی عاطفی می شود، به خصوص در افراد واگرای عصبی.

علل اضافه بار حسی

1. محرک های محیطی

صداهای بلند – آژیرها، آلارم ها، موسیقی، ترافیک، مناطق شلوغ، یا چندین مکالمه که به طور همزمان اتفاق می افتد.
چراغ های روشن یا چشمک زن – چراغ های پرنور، نور فلورسنت، یا قرار گرفتن بیش از حد در معرض صفحه نمایش.
فضاهای شلوغ – مراکز خرید، کنسرت ها، حمل و نقل عمومی، یا خیابان های شلوغ با فضای کمی برای فضای شخصی.
بوهای قوی – عطرها، مواد شیمیایی، بوهای غذا یا رایحه های صنعتی.
بافت های ناراحت کننده – لباس های خش دار، لباس های تنگ، یا دمای شدید.

در محیط‌های شهری، مردم دائماً در معرض رگبار ورودی‌های حسی قرار می‌گیرند که باعث می‌شود اضافه بار حسی به طور فزاینده‌ای رایج شود.

2. محرک های عصبی و روانی
برخی از افراد به دلیل تفاوت در نحوه پردازش اطلاعات توسط مغز، بیشتر مستعد ابتلا به اضافه بار حسی هستند. شرایطی که اغلب شامل مشکلات پردازش حسی است عبارتند از:

اختلال طیف اوتیسم (ASD) – افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است حساسیت بیشتری نسبت به ورودی های حسی داشته باشند و محیط های روزمره را طاقت فرسا کنند.
اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) – افراد مبتلا به ADHD ممکن است برای فیلتر کردن عوامل حواس پرتی تلاش کنند، که منجر به اضافه بار زمانی می شود که محرک های زیادی برای جلب توجه رقابت می کنند.
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) – بازماندگان تروما اغلب حساسیت حسی را تجربه می کنند، جایی که صداها، مناظر یا بوهای خاص باعث ایجاد خاطرات یا واکنش های ناراحت کننده می شوند.
اضطراب و استرس – افرادی که سطوح بالایی از استرس یا اضطراب را تجربه می‌کنند ممکن است کمتر قادر به تنظیم ورودی حسی باشند و این باعث می‌شود بیشتر مستعد فشار بیش از حد باشند.

3. اضافه بار دیجیتال و تکنولوژیکی
با ظهور گوشی های هوشمند، رسانه های اجتماعی و صفحه نمایش های دیجیتال، بسیاری از مردم در معرض نوتیفیکیشن ها، تبلیغات و محرک های دیجیتالی دائمی هستند. این هجوم مداوم اطلاعات می تواند مغز را بیش از حد تحت فشار قرار دهد و منجر به خستگی ذهنی و کاهش توانایی تمرکز شود.

علائم اضافه بار حسی

1. علائم عاطفی و روانی
اضطراب یا هراس – احساس فروپاشی عاطفی، مضطرب شدن یا بی قراری.
تحریک پذیری یا نوسانات خلقی – به راحتی ناامید یا آشفته می شود.
مشکل در تمرکز – تلاش برای تمرکز روی یک کار واحد.
احساس عدم کنترل – احساس درماندگی یا ناتوانی در فرار از موقعیت.

2. علائم فیزیکی
سردرد یا میگرن – سردردهای شدید یا مداوم به دلیل تحریک بیش از حد.
سرگیجه یا حالت تهوع – احساس سبکی سر یا تهوع در پاسخ به محرک های بیش از حد.
افزایش ضربان قلب – ضربان قلب سریع به دلیل پاسخ استرس بدن.
خستگی – احساس تخلیه ذهنی و جسمی پس از یک دوره بار اضافی.

3. واکنش های رفتاری
اجتناب از محرک های حسی – کناره گیری از محیط های اجتماعی، ترک مناطق شلوغ، یا پوشاندن گوش ها و چشم ها.
فروپاشی یا خاموشی – طغیان های عاطفی یا کناره گیری کامل در پاسخ به بار اضافی.
بی قراری یا بیش فعالی – قدم زدن، بی قراری، یا نمایش حرکت های تکراری

اثرات اضافه بار حسی بر زندگی روزمره

1. چالش های اجتماعی
مشکل در شرکت در رویدادهای اجتماعی به دلیل محیط های طاقت فرسا.
افزایش احساس انزوا به دلیل اجتناب از موقعیت های محرک.
سوء تفاهم با دوستان، خانواده یا همکارانی که ممکن است عوارض این مشکل را تشخیص ندهند.

2. چالش های کاری و تحصیلی
تلاش برای تمرکز در محیط های پر سر و صدا یا با تحریک بالا.
افزایش استرس و دشواری در انجام ضرب الاجل ها.
کاهش بهره وری به دلیل استراحت های مکرر یا نیاز به فضاهای آرام.

3. پیامدهای سلامت روان
افزایش خطر اضطراب، افسردگی یا استرس مزمن.
کاهش اعتماد به نفس به دلیل مشکلات در مدیریت وظایف روزانه.
رفتارهای اجتنابی طولانی مدت که رشد و تجارب شخصی را محدود می کند.

راهبردهای مقابله ای

اگرچه اضافه بار حسی می تواند چالش برانگیز باشد، چندین استراتژی می تواند به افراد در مدیریت و جلوگیری از تحریک بیش از حد کمک کند.

1. ایجاد یک محیط حسی دوستانه
از هدفون یا گوش گیر در محیط های پر سر و صدا استفاده کنید.
با استفاده از عینک آفتابی یا استفاده از نور کم، قرار گرفتن در معرض نورهای روشن یا چشمک زن را کاهش دهید.
فضاهای زندگی و کار را شلوغ کنید تا هرج و مرج بصری را به حداقل برسانید.

2. تمرین تکنیک های خود تنظیمی
تنفس عمیق و تمرکز حواس – کاهش سرعت تنفس می تواند به تنظیم سیستم عصبی کمک کند.
استفاده از ابزارهای حسی – پتوهای وزن دار، اسباب بازی های فیجت یا توپ های استرس می توانند محرک های آرامش بخشی را ارائه دهند.
وقفه های حسی – دور شدن از محیط های طاقت فرسا برای تنظیم مجدد.

3. ایجاد برنامه های قابل پیش بینی
حفظ یک برنامه منظم روزانه می تواند ورودی حسی غیرمنتظره را کاهش دهد.
قرار گرفتن تدریجی در معرض محرک های محرک می تواند به ایجاد تحمل در طول زمان کمک کند.
اولویت دادن به فعالیت های خودمراقبتی، مانند ورزش و خواب، برای بهبود تاب آوری کلی.

4. روشهای درمانی
کاردرمانی می تواند به افراد در توسعه راهبردهای مقابله حسی کمک کند.
درمان و مشاوره می تواند حمایت عاطفی را برای مدیریت اضافه بار فراهم کند.
داروهای اضطراب یا ADHD ممکن است در برخی موارد تحت نظارت پزشکی در نظر گرفته شوند.

شرایط مرتبط

اوتیسم. مبتلایان به اتیسم مستعد تجربه اضافه بار حسی هستند. افراد مبتلا به اوتیسم یا افرادی که در طیف اختلالات اوتیسم قرار دارند، معمولاً تحت تأثیر موقعیت‌ هایی هستند که دارای ورودی حسی زیادی هستند. در حالی که علت دقیق این امر ناشناخته است، برخی تحقیقات نشان می‌دهد که کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم برای قرار گرفتن آرام در معرض موقعیت‌ ها و محرک‌های بالقوه می‌تواند به آنها کمک کند تا از تجربه بیش از حد حسی تا حد زیادی اجتناب کنند.

اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD). مطالعات نشان داده است که نزدیک به دو سوم کودکان مبتلا به بیش فعالی دارای بیماری دیگری نیز هستند که دو اختلال رایج مرتبط با آن اختلال نافرمانی مقابله ای و اضطراب است. افراد مبتلا به ADHD معمولاً در تمرکز با مشکل مواجه می شوند و ممکن است زمانی که باید ورودی های حسی را تشخیص داده و تفسیر کنند، احساس چالش می کنند. این به راحتی می تواند باعث افزایش بار حسی و اضطراب شود.

PTSD و اضطراب فراگیر. افرادی که به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اختلال اضطراب فراگیر یا هر دو مبتلا هستند، می‌توانند در موقعیت‌های شدید در برابر تجربه بیش از حد حسی آسیب‌ پذیر باشند. گاهی اوقات، توسط چیزی خاص تحریک می شود.

سوالات متداول

1. آیا اضافه بار حسی قابل درمان است؟
اضافه بار حسی لزوماً وضعیتی نیست که باید درمان شود، اما تأثیر آن را می توان با استراتژی های مقابله ای مناسب و تنظیمات محیطی مدیریت کرد.

2. چه کسی بیشتر احتمال دارد که بیش از حد حسی را تجربه کند؟
افراد مبتلا به اوتیسم، ADHD، PTSD و اختلالات اضطرابی بیشتر مستعد ابتلا به اضافه بار حسی هستند، اما هر کسی می تواند آن را تحت شرایط مناسب تجربه کند.

3. آیا اضافه بار حسی می تواند باعث حملات پانیک شود؟
بله، در برخی موارد، اضافه بار حسی می تواند باعث حملات پانیک شود، به ویژه در افرادی که به ورودی های حسی بسیار حساس هستند.

4. محیط های کاری چگونه می توانند کارکنان با حساسیت های حسی را در خود جای دهند؟
فراهم کردن فضاهای کاری آرام، کاهش نور شدید و اجازه دادن به برنامه های انعطاف پذیر می تواند به کارکنانی که مستعد اضافه بار حسی هستند کمک کند.

 

کلمات مرتبط :

اضافه بار حسی چیست؟ – کاردرمانی برای اوتیسم – گفتاردرمانی برای اوتیسم – کاردرمانی در هروی – کاردرمانی اختلال پردازش حسی