رفتارهای کلیشه ای در کودکان به اعمال یا حرکات تکراری و به ظاهر بی هدف اطلاق می شود که اغلب در برخی شرایط عصبی رشدی یا روان پزشکی مشاهده می‌شوند.
این رفتارها معمولاً با فقدان تنوع، انعطاف ناپذیری و مقاومت در برابر تغییر مشخص می شوند. توجه به این نکته مهم است که همه رفتارهای تکراری در کودکان لزوماً کلیشه ای نیستند و ممکن است دلایل زمینه ای دیگری داشته باشند.
شایان ذکر است که رفتارهای کلیشه‌ای نیز می‌تواند در کودکان در حال رشد به‌ویژه در مراحل خاصی از رشد رخ دهد. با این حال، اگر این رفتارها تداوم داشته باشند، به طور قابل توجهی با عملکرد روزانه تداخل داشته باشند، یا با سایر نگرانی های رشدی یا رفتاری همراه باشند، مهم است که با یک متخصص سلامت روان برای ارزیابی جامع و مداخله مناسب مشورت کنید.
رفتارهای کلیشه ای در کودکان در چه شرایطی رایج هستند؟
اختلال طیف اوتیسم (ASD): رفتارهای کلیشه ای یکی از ویژگی های اصلی تشخیصی ASD است. کودکان مبتلا به ASD ممکن است در حرکات تکراری مانند تکان دادن دست، تکان دادن بدن، تکان دادن انگشت، یا چرخاندن اشیا شرکت کنند. این رفتارها اغلب به عنوان فعالیت های خود محرک یا خود تسکین دهنده عمل می کنند.
اختلال وسواس فکری اجباری (OCD): کودکان مبتلا به OCD ممکن است رفتارهای کلیشه ای را به عنوان بخشی از علائم وسواس فکری- اجباری خود نشان دهند. این می تواند شامل اقدامات تکراری مانند شستن بیش از حد دست ها، چیدن اشیا به ترتیب خاص، یا بررسی مکرر قفل ها و غیره باشد.
سندرم تورت: حرکات و صداهای کلیشه ای که به نام تیک شناخته می شوند، مشخصه سندرم تورت هستند. این تیک‌ها می‌تواند شامل پلک زدن مکرر چشم، بالا انداختن شانه، پاک کردن گلو یا تکرار برخی کلمات یا عبارات باشد.
ناتوانی ذهنی: برخی از کودکان دارای ناتوانی ذهنی ممکن است رفتارهای کلیشه ای داشته باشند. این رفتارها می تواند شامل حرکات تکراری بدن، مانند تکان دادن دست یا تکان دادن بدن باشد.
سندرم رت: سندرم رت یک اختلال ژنتیکی نادر است که عمدتاً دختران را تحت تأثیر قرار می دهد. رفتارهای کلیشه ای، مانند فشار دادن دست، ضربه زدن، یا حرکات مکرر دست، معمولا در افراد مبتلا به سندرم رت مشاهده می شود.
روشهای درمان
درمان رفتارهای کلیشه ای در کودکان معمولاً شامل یک رویکرد چند وجهی است که به علل زمینه ای می پردازد و مداخلات درمانی مختلفی را در بر می گیرد. در اینجا چند استراتژی و مداخلات رایج مورد استفاده در درمان رفتارهای کلیشه ای آورده شده است:
مداخلات رفتاری: تحلیل رفتار کاربردی (ABA) یک رویکرد رایج است که بر درک عملکرد و زمینه رفتارهای کلیشه‌ای تمرکز دارد. طرح های مداخله رفتاری برای جایگزینی رفتار کلیشه‌ای با جایگزین های سازگارتر از طریق تقویت مثبت و آموزش مهارت های جدید ایجاد می شوند.
درمان شناختی-رفتاری (CBT): CBT می تواند به کودکان کمک کند تا افکار، احساسات و رفتارهای مرتبط با رفتارهای کلیشه ای را شناسایی و اصلاح کنند. این درمان می تواند به چالش کشیدن و تغییر باورهای اساسی یا الگوهای شناختی که به رفتارها کمک می کند کمک کند.
مداخلات مبتنی بر حس: درمان یکپارچگی حسی یا سایر مداخلات مبتنی بر حس با هدف رسیدگی به مشکلات پردازش حسی است که ممکن است به رفتارهای کلیشه‌ای کمک کند. این مداخلات بر ارائه ورودی حسی مناسب و کمک به کودک در تنظیم تجارب حسی خود تمرکز دارد.
دارو: در برخی موارد، دارو ممکن است به عنوان بخشی از برنامه درمانی در نظر گرفته شود، به ویژه زمانی که رفتارهای کلیشه ای با شرایط زمینه ای مانند ADHD، OCD یا سندرم تورت همراه باشد. داروها ممکن است به کاهش شدت یا تکرار رفتارها کمک کنند.
آموزش مهارت های اجتماعی: رفتارهای کلیشه ای اغلب می تواند در تعاملات اجتماعی تداخل ایجاد کند. آموزش مهارت های اجتماعی می‌تواند به کودکان کمک کند تا رفتارهای اجتماعی مناسب، مهارت‌های ارتباطی و آگاهی اجتماعی را توسعه دهند تا تعاملات اجتماعی خود را تقویت کنند و نیاز به رفتارهای کلیشه‌ای را کاهش دهند.
کاردرمانی: کاردرمانگران می‌توانند با کودکان کار کنند تا چالش های حسی، حرکتی و عملکردی را که به رفتارهای کلیشه ای کمک می‌کنند، رسیدگی کنند. آنها می توانند استراتژی هایی را برای بهبود خود تنظیمی، اصلاح محیط، توسعه فعالیت های جایگزین و تقویت مهارت های حرکتی ارائه دهند.
بیشتر بخوانید:
