اتیسم که با اختلال طیف اوتیسم شناخته می شود یکی از اختلالات شایع رشدی – عصبی است که شیوع آن در سالیان اخیر افزایش یافته است. کودکان مبتلا اختلال اوتیسم که به دلیل تفاوت در مغز ایجاد می شود، معمولا مشکلاتی در ارتباط و تعامل اجتماعی و رفتارها یا علایق محدود یا تکراری دارند که آن ها را از سایر افراد متمایز می کند. کودکان مبتلا به این اختلال همچنین ممکن است روش های مختلفی برای یادگیری، حرکت یا توجه و تمرکز داشته باشند. اگرچه اتیسم را می توان در هر سنی تشخیص داد، اما به عنوان یک “اختلال رشدی” توصیف می شود زیرا علائم معمولاً در دو سال اول زندگی ظاهر می شوند.
اوتیسم به عنوان یک اختلال “طیف” شناخته می شود، زیرا تنوع گسترده ای در نوع و شدت علائمی که افراد تجربه می کنند وجود دارد.
مهم ترین علائم اتیسم در کودک
- مشکل در مهارت های ارتباط اجتماعی و تعامل با سایر افراد (مهارت های ارتباط اجتماعی و تعامل می تواند برای افراد مبتلا به اتیسم چالش برانگیز باشد)
- اجتناب از تماس چشمی حتی با والدین
- عدم پاسخ دهی به نام خود در حدود یکسالگی
- حرکات و حالات بدن اطرافیان را درک نمی کند
- عدم نشان دادن حالات چهره مانند شادی، غمگینی، عصبانیت و تعجب را در حدود یکسالگی
- عدم انجام بازی های تعاملی
- تا سن ۱۸ ماهگی به چیزی اشاره نمی کند.
- به کودکان دیگر توجه نمی کند و تا 36 ماهگی با آنها در بازی همراه نمی شود.
- اگر طعم، بو یا صدای خاصی را دوست نداشته باشند بسیار ناراحت می شوند
- حرکات تکراری انجام می دهد
- کلمات یا عبارات را بارها و بارها تکرار می کند (به نام اکولالیا)
- هر بار با اسباب بازی ها به یک شکل بازی می کند
- روی قسمت هایی از اشیاء (مثلاً چرخ ها) متمرکز است.
- علایق وسواسی دارد
- باید از روال خاصی پیروی کند.
- واکنش‌های غیرعادی نسبت به صدا، بو، مزه، ظاهر یا احساس اشیا دارد
- به اندازه بچه های دیگر صحبت نمی کند
- تکرار عباراتی که از دیگران می شنود.
- گفتن احساسشان برایش سخت است
- عدم تمایل به تغییر روال
- علاقه بسیار شدید به موضوعات یا فعالیت های خاص
- تمایل به انزوا و تنهایی
اتیسم گاهی اوقات می تواند در دختران و پسران متفاوت باشد. برای مثال، دختران اوتیستیک ممکن است ساکت تر باشند، ممکن است احساسات خود را پنهان کنند و به نظر می رسد که بهتر با موقعیت های اجتماعی کنار می آیند. این بدان معناست که تشخیص اوتیسم در دختران دشوارتر است.
دلایل و عوامل خطر
محققان علل اولیه اتیسم را نمی‌دانند، اما مطالعات نشان می‌دهد که ژن‌های یک فرد می‌توانند همراه با عوامل محیطی می توانند خطر بروز اوتیسم را افزایش دهند.
برخی عوامل خطر :
- بارداری والدین در سنین بالای ۳۵ سال
- وزن کم و نارس بودن نوزاد
- داشتن شرایط ژنتیکی خاص (مانند سندرم داون یا سندرم X شکننده)
روشهای درمان اتیسم
اگرچه هیچ درمان قطعی برای اوتیسم وجود ندارد اما مراقبت و خدمات مناسب توانبخشی زودهنگام می‌تواند مشکلات افراد را کاهش دهد و در عین حال به آنها کمک کند مهارت‌های جدید را بیاموزند و نقاط قوت خود را تقویت کنند.
افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است با طیف وسیعی از مشکلات روبرو شوند، به این معنی که بهترین درمان واحد برای اوتیسم وجود ندارد.
دارو
یک درمانگر و متخصص اوتیسم ممکن است برای درمان علائم خاص دارو تجویز کند. با دارو، فرد مبتلا به ASD ممکن است مشکلات کمتری با موارد زیر داشته باشد:
- تحریک پذیری
- پرخاشگری
- رفتار تکراری
- بیش فعالی
- مشکلات توجه
- اضطراب و افسردگی
مداخلات رفتاری، روانشناختی و آموزشی
این برنامه‌ها معمولاً بسیار ساختارمند و فشرده هستند و ممکن است مراقبان، خواهران و برادران و سایر اعضای خانواده را شامل شوند. این برنامه ها ممکن است به افراد مبتلا به ASD کمک کند:
- مهارت های اجتماعی، ارتباطی و زبانی را بیاموزند
- رفتارهایی که در عملکرد روزانه اختلال ایجاد می کنند را کاهش دهند
- نقاط قوت را افزایش دهند
- مهارت های زندگی را برای افزایش استقلال بیاموزند.
کاردرمانی و مداخلات رفتاری ، بازی درمانی و گفتاردرمانی در کنار مداخلات روانشناسی از مهم ترین درمان های اوتیسم هستند که به تخفیف مشکلات این کودکان و کمک به آن ها در غلبه بر چالش های زندگی کمک می کنند.
کاردرمانی اتیسم
کاردرمانی اتیسم یکی از روشهای درمانی موثر برای کودکان مبتلا به اوتیسم است. این روش درمانی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های لازم برای زندگی روزمره را بیاموزند و در فعالیت‌های مختلف شرکت کنند. هدف از کاردرمانی در اوتیسم، بهبود کیفیت زندگی کودک و افزایش استقلال اوست.
مزایای کاردرمانی برای کودکان اتیسم
- بهبود مهارت‌های حرکتی: کاردرمانی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های حرکتی درشت (مانند راه رفتن، دویدن، پریدن) و مهارت‌های حرکتی ظریف (مانند گرفتن مداد، استفاده از قاشق) را تقویت کنند.
- افزایش توانایی‌های حسی: بسیاری از کودکان اوتیسم دارای اختلالات پردازش حسی هستند. کاردرمانی می‌تواند به بهبود این اختلالات و افزایش تحمل کودکان نسبت به محرک‌های حسی کمک کند.
- توسعه مهارت‌های زندگی روزمره: کاردرمانی به کودکان می‌آموزد که چگونه فعالیت‌های روزمره مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و استفاده از توالت را به تنهایی انجام دهند.
- بهبود مهارت‌های اجتماعی: کاردرمانی می‌تواند به کودکان کمک کند تا مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خود را بهبود بخشند و تعاملات مؤثرتری با دیگران داشته باشند.
- کاهش رفتارهای تکراری: کاردرمانی می‌تواند به کاهش رفتارهای تکراری و خودآزاری در کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کند.
روشهای کاردرمانی
- بازی‌های حسی: استفاده از مواد مختلف با بافت‌ها و دماهای متفاوت برای تحریک حواس کودک
- تمرینات حرکتی: انجام تمرینات برای بهبود هماهنگی، تعادل و قدرت عضلات
- فعالیت‌های روزمره: انجام فعالیت‌های روزمره مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و مسواک زدن در محیط‌های مختلف
- بازی‌های اجتماعی: انجام بازی‌های تعاملی برای بهبود مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی
- درمان با اسباب‌بازی: استفاده از اسباب‌بازی‌های خاص برای تقویت مهارت‌های مختلف
گفتاردرمانی اتیسم
گفتاردرمانی یکی از مهم‌ترین بخش‌های توانبخشی کودکان مبتلا به اتیسم است. از آنجایی که یکی از بارزترین ویژگی‌های اتیسم، اختلال در ارتباطات کلامی و غیرکلامی است، گفتاردرمانی می‌تواند به بهبود چشمگیر این مشکلات کمک کند.
مزایای گفتاردرمانی
- ارتباط بهتر: هدف اصلی گفتاردرمانی در اتیسم، افزایش توانایی کودک در برقراری ارتباط موثر است. این شامل بهبود مهارت‌های شنیداری، درک زبان، تولید صدا، ساخت جمله و تعامل اجتماعی می‌شود.
- کاهش مشکلات رفتاری: با بهبود ارتباط، بسیاری از مشکلات رفتاری که در کودکان اتیسم دیده می‌شود، کاهش می‌یابد. زیرا کودک می‌تواند نیازها، احساسات و خواسته‌های خود را بهتر بیان کند.
- افزایش استقلال: توانایی برقراری ارتباط موثر، به کودک کمک می‌کند تا در محیط‌های مختلف اجتماعی بهتر عمل کند و استقلال بیشتری پیدا کند.
روشهای مورد استفاده در گفتاردرمانی اتیسم
- آموزش ساختار یافته: این روش شامل آموزش مهارت‌های ارتباطی به صورت ساختار یافته و گام به گام است.
- بازی درمانی: استفاده از بازی برای آموزش مفاهیم اجتماعی و ارتباطی.
- مدل‌سازی: نشان دادن رفتارهای ارتباطی صحیح به کودک و تشویق او به تقلید از آنها.
- ارتباط جایگزین: استفاده از روش‌هایی مانند تصاویر، علائم یا دستگاه‌های ارتباطی برای کمک به کودکانی که هنوز توانایی صحبت کردن را ندارند.
بازی درمانی برای اوتیسم
بازی درمانی یکی از روشهای موثر در درمان و توانبخشی کودکان مبتلا به اوتیسم است. در این روش، بازی به عنوان ابزاری برای ارتباط، یادگیری و توسعه مهارت‌های اجتماعی و شناختی کودکان استفاده می‌شود. از طریق بازی، کودکان می‌توانند به شیوه‌ای طبیعی و لذت‌بخش با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار کرده و مهارت‌های مورد نیاز برای زندگی روزمره را بیاموزند.
مزایای بازی درمانی برای اتیسم
- ارتباط موثر: بازی درمانی به کودکان کمک می‌کند تا به شیوه‌ای غیرکلامی و طبیعی با دیگران ارتباط برقرار کرده و احساسات خود را ابراز کنند.
- توسعه مهارت‌های اجتماعی: از طریق بازی‌های گروهی، کودکان می‌توانند مهارت‌های تعامل اجتماعی، همکاری و نوبت‌داری را بیاموزند.
- افزایش خلاقیت و تخیل: بازی‌های آزاد و ساختاریافته به کودکان کمک می‌کنند تا خلاقیت و تخیل خود را شکوفا کرده و به دنیای اطراف خود دیدگاه‌های جدیدی پیدا کنند.
- کاهش اضطراب و استرس: بازی درمانی به کودکان کمک می‌کند تا با احساسات منفی مانند اضطراب و استرس مقابله کرده و آرامش بیشتری پیدا کنند.
- تقویت اعتماد به نفس: موفقیت در بازی‌ها و فعالیت‌های درمانی به کودکان کمک می‌کند تا به توانایی‌های خود اعتماد کرده و احساس ارزشمندی بیشتری پیدا کنند.
انواع بازی‌های مناسب برای کودکان اوتیسم
- بازی‌های حسی: بازی‌هایی که به تحریک حواس مختلف کودک کمک می‌کنند مانند بازی با آب، ماسه، حباب و مواد مختلف.
- بازی‌های ساختاری: بازی‌هایی که به کودک کمک می‌کنند تا مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت خود را تقویت کند مانند ساختن برج با مکعب‌ها، بازی با خمیربازی و نقاشی.
- بازی‌های نمادین: بازی‌هایی که به کودک کمک می‌کنند تا دنیای اطراف خود را تقلید کرده و نقش‌های مختلف را بازی کند مانند بازی خانه‌بازی، دکتربازی و آشپزی.
- بازی‌های اجتماعی: بازی‌هایی که به کودک کمک می‌کنند تا با دیگران تعامل کرده و مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کند مانند بازی‌های گروهی، بازی‌های تخته‌ای و بازی‌های کارتی.
رفتاردرمانی برای اتیسم
رفتاردرمانی یکی از روشهای درمانی موثر برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به اتیسم است. این روش بر اساس اصول یادگیری و تقویت رفتارهای مطلوب و کاهش رفتارهای نامطلوب استوار است. هدف اصلی رفتاردرمانی در اتیسم، بهبود مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی، شناختی و خودیاری فرد است.
مزایای رفتاردرمانی اتیسم
- شخصی‌سازی درمان: برنامه‌های رفتاردرمانی به صورت کاملا شخصی‌سازی شده برای هر فرد طراحی می‌شوند تا نیازهای خاص او را برطرف کنند.
- تمرکز بر مهارت‌های کاربردی: این روش به فرد کمک می‌کند تا مهارت‌های مورد نیاز برای زندگی روزمره مانند ارتباط موثر، تعامل اجتماعی و انجام فعالیت‌های خودیاری را بیاموزد.
- نتایج قابل اندازه‌گیری: پیشرفت فرد در طول درمان به طور مداوم ارزیابی می‌شود و نتایج به صورت عینی قابل مشاهده هستند.
- بهبود کیفیت زندگی: با بهبود مهارت‌ها، فرد می‌تواند در زندگی روزمره خود مستقل‌تر باشد و روابط اجتماعی بهتری برقرار کند.
اصول اصلی رفتاردرمانی در اتیسم
- تقویت مثبت: تشویق و پاداش دادن به رفتارهای مطلوب برای تقویت آنها.
- شکل‌دهی: تقسیم یک مهارت پیچیده به مراحل کوچک‌تر و آموزش تدریجی هر مرحله.
- مدل‌سازی: نشان دادن رفتارهای مطلوب به فرد برای تقلید.
- نقش‌آفرینی: تمرین مهارت‌های اجتماعی در موقعیت‌های مختلف.
