زوال عقل اصطلاحی است که برای توصیف گروهی از علائم استفاده می‌شود که بر حافظه، تفکر و توانایی‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارد که به‌قدری شدید که در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند. این یک بیماری خاص نیست، بلکه یک اصطلاح کلی برای اختلال در توانایی به یاد آوردن، فکر کردن، یا تصمیم گیری است که در انجام فعالیت های روزمره اختلال ایجاد می کند. بیماری آلزایمر شایع ترین علت زوال عقل است.
زوال عقل شامل آسیب به سلول های مغز است که بر توانایی آنها در برقراری ارتباط تأثیر می گذارد. هنگامی که سلول های مغز نتوانند به طور عادی ارتباط برقرار کنند، تفکر، رفتار و احساسات می تواند تحت تأثیر قرار گیرد. دمانس اغلب پیشرونده است، به این معنی که به آرامی شروع می شود و به تدریج بدتر می شود. در مراحل اولیه، زوال عقل ممکن است کمی بر حافظه فرد تأثیر بگذارد. با این حال، در مراحل پیشرفته، افراد ممکن است توانایی انجام کارهای ساده را از دست بدهند.
بیشتر بخوانید : کاردرمانی ذهنی در آلزایمر
انواع زوال عقل
بیماری آلزایمر: شایع ترین شکل زوال عقل که با پلاک ها و گره خوردن ها در مغز مشخص می شود. از دست دادن حافظه همراه با سردرگمی و تغییر در شخصیت یک علامت قابل توجه است.
زوال عقل عروقی: ناشی از شرایطی است که جریان خون را به نواحی مختلف مغز مسدود یا کاهش می دهد و آنها را از اکسیژن و مواد مغذی محروم می کند. علائم اغلب شامل مشکلات در حل مسئله، کندی تفکر و از دست دادن تمرکز و سازمان است.
زوال عقل لوی بادی: شامل رسوبات پروتئینی به نام اجسام لویی در مغز می شود. علائم شامل توهم بصری، مشکلات حرکتی و نوسانات توجه و هوشیاری است.
دمانس فرونتوتمپورال: لوب های پیشانی و گیجگاهی مغز را که رفتار، شخصیت و زبان را کنترل می کنند، تحت تاثیر قرار می دهد. علائم شامل تغییرات شدید شخصیت و مشکلات زبان و حرکت است.
دمانس مختلط: وضعیتی که در آن ناهنجاری های مشخصه بیش از یک نوع زوال عقل به طور همزمان در مغز رخ می دهد.
علائم و تشخیص
علائم زوال عقل می تواند بسیار متفاوت باشد. علائم رایج عبارتند از:
- از دست دادن حافظه
- مشکل در برقراری ارتباط یا یافتن کلمات
- مشکل در توانایی های بصری و فضایی، مانند حواس پرتی در حین رانندگی
- مشکلات استدلال یا حل مسئله
- مشکل در رسیدگی به وظایف پیچیده
- مشکلات برنامه ریزی و سازماندهی
- مسائل مربوط به هماهنگی و عملکرد حرکتی
- سردرگمی
تشخیص معمولاً شامل تاریخچه پزشکی کامل، معاینه فیزیکی، ارزیابی‌های عصبی و تست‌های شناختی است. تصویربرداری از مغز، مانند ام آر آی یا سی تی اسکن نیز می تواند به شناسایی تغییرات ساختاری در مغز کمک کند.
روشهای درمان و مدیریت
توانبخشی در زوال عقل بر حفظ و بهبود توانایی های فرد برای انجام فعالیت های روزانه، افزایش کیفیت زندگی و به تاخیر انداختن پیشرفت علائم تمرکز دارد. این می تواند شامل درمان های مختلفی از جمله فیزیکی، گفتار و کاردرمانی باشد.
فیزیوتراپی
هدف فیزیوتراپی بهبود عملکرد فیزیکی و تحرک است. برای افراد مبتلا به زوال عقل، فیزیوتراپی می تواند:
به حفظ و بهبود قدرت، انعطاف پذیری، تعادل و هماهنگی کمک کنید.
خطر سقوط و صدمات را کاهش دهید.
افزایش توانایی انجام وظایف روزانه به طور مستقل.
بهبود تناسب اندام و سلامت کلی، کمک به عملکرد شناختی و خلق و خوی بهتر.
گفتار درمانی
گفتار درمانی یا آسیب شناسی گفتار-زبان به مشکلات ارتباطی و اختلالات بلع کمک می کند. برای بیماران زوال عقل، می تواند:
بهبود توانایی درک و تولید گفتار.
به مشکلات در درک و پیروی از دستورالعمل ها کمک کنید.
در صورت لزوم در استفاده از روش های ارتباطی جایگزین کمک کنید.
مشکلات مربوط به بلع را که می تواند در مراحل پیشرفته زوال عقل رایج باشد، برطرف کنید.
کاردرمانی در زوال عقل
کاردرمانی (OT) نقش مهمی در مدیریت و درمان زوال عقل ایفا می کند. هدف OT کمک به افراد برای حفظ استقلال خود تا زمانی که ممکن است، افزایش کیفیت زندگی و حمایت از توانایی آنها برای شرکت در فعالیت های معنادار است.
اهداف کلیدی کاردرمانی
حفظ استقلال: کمک به افراد در انجام فعالیت های روزمره زندگی (ADL) مانند لباس پوشیدن، حمام کردن، غذا خوردن و توالت کردن.
ارتقای ایمنی: اطمینان از ایمن و در دسترس بودن محیط خانه، کاهش خطر سقوط و تصادف.
تقویت عملکرد شناختی: استفاده از فعالیت ها و استراتژی ها برای تحریک عملکرد شناختی و کاهش سرعت زوال.
تحریک حسی: فعالیت های حسی می تواند به افراد مبتلا کمک کند تا حواس خود را درگیر کنند و ارتباط خود را با دنیای اطراف خود حفظ کنند. این ممکن است شامل فعالیت هایی مانند موسیقی درمانی، رایحه درمانی، و تحریک لمسی باشد.
راهبردهای رفتاری: پرداختن به علائم رفتاری و روانی زوال عقل، مانند بیقراری، پرخاشگری و افسردگی. استراتژی ها می توانند شامل روال های منظم، فعالیت های جذاب و تکنیک های ارتباطی برای کاهش ناامیدی و بهبود خلق و خو باشند.
تغییرات محیطی: ایجاد تغییرات در محیط خانه برای افزایش ایمنی و دسترسی. این می تواند شامل نصب میله های دستگیره، حذف خطرات زمین خوردن و اطمینان از روشنایی کافی باشد.
در مرکز نگهداری روزانه سالمندان از فعالیت هایی مانند موسیقی درمانی ، کاردرمانی شناختی و گروه درمانی در بازه های زمانی منظم در طول روز جهت کنترل مشکلاتی مانند زوال عقل و افسردگی استفاده می شود.
