اختلالات حرکتی در فلج مغزی یکی از عوارض شایع فلج مغزی است، فلج مغزی (CP) یکی از شایع ترین ناتوانی های حرکتی دوران کودکی است که میلیون ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. این یک بیماری عصبی پیچیده است و یکی از ویژگی های بارز آن اختلالات حرکتی است. این اختلالات حرکتی در فلج مغزی می تواند به طور قابل توجهی بر توانایی فرد برای انجام وظایف روزمره تأثیر بگذارد و درک و مدیریت این اختلالات را برای بهبود کیفیت زندگی ضروری کند. کاردرمانی یک راهکار موثر در مدیریت اختلالات حرکتی در فلج مغزی است که در خانه توانبخشی در جردن ارائه می شود.
فلج مغزی گروهی از اختلالات عصبی است که بطور دائم بر حرکت، هماهنگی و وضعیت عضلانی تأثیر می گذارد. این در نتیجه آسیب به مغز در حال رشد، چه در دوران بارداری، زایمان، یا مدت کوتاهی پس از تولد است. اگرچه فلج مغزی غیر پیشرونده است، به این معنی که آسیب مغزی در طول زمان بدتر نمی شود، علائم آن می تواند تکامل یابد، به ویژه چالش های مربوط به حرکت.
فلج مغزی تقریباً 2 تا 3 مورد از هر 1000 تولد زنده را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می دهد. در حالی که این وضعیت در همه گروه های نژادی، قومی و اجتماعی-اقتصادی رخ می دهد، شدت و انواع اختلالات حرکتی در بین افراد بسیار متفاوت است. پیشرفت در مراقبت از نوزادان، نرخ بقای نوزادان در معرض خطر را بهبود بخشیده است، اما این امر همچنین منجر به افزایش تشخیص فلج مغزی شده است.
علل فلج مغزی متنوع است و ممکن است شامل مسائل قبل از تولد مانند عفونت ها، ناهنجاری های ژنتیکی یا کمبود اکسیژن در هنگام تولد باشد. زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و عوارض سلامتی مادر نیز این خطر را افزایش می دهد. این عوامل می توانند رشد طبیعی مغز را مختل کنند و منجر به اختلالات حرکتی مشخصه فلج مغزی شوند.
اختلالات حرکتی در فلج مغزی
اختلالات حرکتی به شرایطی اطلاق می شود که توانایی بدن برای حرکت ارادی را مختل می کند. در CP، این اختلالات عمدتاً ناشی از ناهنجاری‌هایی در نواحی مغزی است که عملکردهای حرکتی را کنترل می‌کنند، مانند قشر حرکتی، مخچه و عقده‌های پایه.
آسیب مغزی در فلج مغزی ارتباط بین مغز و عضلات را مختل می کند و در نتیجه هماهنگی عضلات ضعیف، سفتی یا حرکات غیر ارادی ایجاد می شود. این می تواند منجر به مشکل در راه رفتن، حفظ تعادل یا انجام کارهای حرکتی خوب مانند نوشتن شود.
اختلالات حرکتی در فلج مغزی به طور معمول به سه نوع اصلی تقسیم می شوند: اسپاستیسیتی، دیسکینزی و آتاکسی. این دسته‌بندی‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا برنامه‌های درمانی هدفمندی را برای رسیدگی به چالش‌های خاصی که افراد با آن مواجه هستند، توسعه دهند.
انواع اختلالات حرکتی در فلج مغزی
اسپاستیسیتی
اسپاستیسیتی شایع ترین نوع اختلال حرکتی در CP است که تقریباً 80 درصد افراد را تحت تأثیر قرار می دهد.این وضعیت باعث افزایش تون یا سفتی عضلات می شود و حرکات را سفت و تند می کند. معمولاً اندام ها را تحت تأثیر قرار می دهد و منجر به مشکلاتی مانند راه رفتن قیچی مانند یا مشکل در صاف کردن مفاصل می شود.اسپاستیسیتی می‌تواند راه رفتن، نشستن و سایر عملکردهای حرکتی را مختل کند، که اغلب به فیزیوتراپی یا مداخله جراحی برای کاهش علائم نیاز دارد. اگر کنترل نشود، می تواند به مرور زمان باعث بدشکلی مفصل شود.
دیسکینزی
دیسکینزی شامل حرکات غیر ارادی و کنترل نشده است که اغلب در اثر آسیب به عقده های پایه ایجاد می شود. دیستونی شکلی از دیسکینزی است که با حرکات پیچشی مکرر یا وضعیت های غیر طبیعی مشخص می شود. ممکن است دردناک باشد و ممکن است با استرس یا خستگی بدتر شود.
آتاکسی
آتاکسی یکی از اختلالات حرکتی در فلج مغزی ناشی از آسیب به مخچه است و بر تعادل و هماهنگی تأثیر می گذارد. افراد مبتلا به آتاکسی با کارهایی که نیاز به حرکات صاف و کنترل شده دارند، مانند بستن دکمه پیراهن یا نگه داشتن اشیا، دست و پنجه نرم می کنند. آتاکسی همچنین وضعیت بدن را مختل می کند و خطر سقوط و آسیب را افزایش می دهد. فیزیوتراپی اغلب بر بهبود تعادل و ثبات در چنین مواردی تمرکز دارد.
اختلالات حرکتی مختلط در فلج مغزی
برخی از افراد مبتلا به CP اختلالات حرکتی مختلط را تجربه می‌کنند و علائمی را از دسته‌های مختلف نشان می‌دهند.
به عنوان مثال، یک کودک ممکن است اسپاستیسیتی در پاهای خود داشته باشد در حالی که حرکات دیستونیک را در بازوهای خود نیز تجربه می کند. تشخیص اختلالات حرکتی مختلط به دلیل همپوشانی علائم می تواند چالش برانگیز باشد و نیاز به ارزیابی جامع توسط یک تیم چند رشته ای دارد.
مدیریت اختلالات حرکتی در فلج مغزی
توانبخشی با فیزیوتراپی و کاردرمانی
فیزیوتراپی و کاردرمانی فلج مغزی نقش اساسی در مدیریت اختلالات حرکتی در فلج مغزی دارد. از طریق تمرینات، کشش و تکنیک های تقویت عضلات، به بهبود انعطاف پذیری، تعادل و هماهنگی کمک می کند. درمانگران همچنین ممکن است از آب درمانی یا سایر روش های تخصصی برای به حداکثر رساندن تحرک استفاده کنند.
گزینه های دارویی
داروهایی مانند شل کننده های عضلانی (مانند باکلوفن) یا آنتی کولینرژیک ها ممکن است به کاهش اسپاسم یا حرکات غیر ارادی کمک کنند. در موارد شدید، تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) برای هدف قرار دادن عضلات خاص و کاهش سفتی یا دیستونی استفاده می شود.
مداخلات جراحی
گاهی اوقات برای رفع اختلالات حرکتی شدید نیاز به جراحی است. روش‌هایی مانند ریزوتومی انتخابی پشتی (SDR) می‌تواند اسپاسم را کاهش دهد، در حالی که جراحی‌های ارتوپدی ناهنجاری‌های مفصل را اصلاح می‌کنند. پیشرفت در تکنیک های جراحی این گزینه ها را ایمن تر و موثرتر کرده است.
سوالات متداول
1. شایع ترین نوع اختلال حرکتی در فلج مغزی چیست؟
اسپاستیسیتی شایع ترین است و حدود 80 درصد از افراد مبتلا به CP را تحت تأثیر قرار می دهد. این شامل افزایش تون عضلات، سفتی و دشواری در حرکات هماهنگ است.
2. چگونه می توان اختلالات حرکتی در فلج مغزی را درمان کرد؟
درمان شامل فیزیوتراپی، داروهایی مانند شل کننده های عضلانی، گزینه های جراحی مانند ریزوتومی انتخابی پشتی و دستگاه های کمکی است. برنامه های مراقبت شخصی برای مدیریت موثر ضروری است.
3. آیا اختلالات حرکتی در سی پی ارثی است؟
فلج مغزی به خودی خود ارثی نیست، اما برخی از عوامل خطر، مانند استعداد ژنتیکی برای ناهنجاری های مغزی، ممکن است نقش داشته باشند. بیشتر موارد به دلیل عوامل محیطی یا قبل از تولد است.
4. آیا کودکان مبتلا به CP می توانند مهارت های حرکتی خود را در طول زمان بهبود بخشند؟
بله، با مداخله زودهنگام و درمان مداوم، بسیاری از کودکان بهبودهایی را در عملکرد حرکتی تجربه می کنند، اگرچه میزان پیشرفت متفاوت است.
5. وسایل کمکی چگونه به مدیریت اختلالات حرکتی کمک می کنند؟
وسایل کمکی مانند بریس‌ها، واکرها و ویلچرها از تحرک پشتیبانی می‌کنند، فشار را کاهش می‌دهند و استقلال را افزایش می‌دهند و به افراد اجازه می‌دهند با سهولت بیشتری در فعالیت‌های روزانه شرکت کنند.
