اختلالات بلع و گفتار سالمندان از جمله مشکلات شایعی است که اغلب به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی آنها تأثیر می گذارد. درک این اختلالات و درمان آنها برای مراقبان، متخصصان طب سالمندی و اعضای خانواده درگیر در مراقبت از سالمندان بسیار مهم است. بررسی و درمان اختلالات بلع و گفتار سالمندان با توجه به خطر بالای آسپیره شدن(پریدن آب و غذا درون ریه و ایجاد عفونت ریه) از اهمیت زیادی برخوردار است. در باشگاه سالمندی خانه توانبخشی متخصص طب سالمندی با بررسی و معاینه دقیق سالمندان می تواند این مشکلات را شناسایی و خطر بروز عوارض ناشی از آن ها را به حداقل می رساند.
رایج ترین اختلالات بلع و گفتار سالمندان
اختلال بلع در سالمندان
دیسفاژی یا مشکل در بلع، یک مشکل رایج در میان افراد مسن است. این می تواند ناشی از علل مختلفی از جمله شرایط عصبی، ناهنجاری های ساختاری و مشکلات عضلانی باشد. دیسفاژی تقریباً 15 تا 22 درصد از افراد بالای 50 سال را تحت تأثیر قرار می دهد و شیوع آن با افزایش سن افزایش می یابد.
علل دیسفاژی
اختلالات عصبی: سکته مغزی، بیماری پارکینسون، ام اس و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) از عوامل مهم دیسفاژی هستند. این شرایط می تواند هماهنگی و قدرت عضلات درگیر در بلع را مختل کند.
تغییرات مرتبط با افزایش سن: افزایش سن به خودی خود منجر به کاهش طبیعی توده عضلانی و قدرت می شود، از جمله عضلات درگیر در بلع.
تغییرات ساختاری: شرایطی مانند تنگی مری، تومورها و دیورتیکول زنکر می‌توانند مانع عبور غذا و مایعات شوند.
سایر شرایط پزشکی: دیابت، بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) و بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) نیز می توانند به دیسفاژی کمک کنند.
علائم
- مشکل در شروع بلع
- سرفه یا خفگی در حین یا بعد از غذا خوردن
- احساس چسبیدن غذا در گلو یا قفسه سینه
- کاهش وزن بی دلیل
- پنومونی مکرر
- ترشحات دهان یا کنترل ضعیف ترشحات دهان
تشخیص
تشخیص دیسفاژی شامل ترکیبی از ارزیابی‌های بالینی و آزمایش‌های تخصصی است:
- ارزیابی بالینی بلع: آسیب شناس گفتار-زبان (SLP) تاریخچه بیمار را ارزیابی می کند، بلع را مشاهده می کند و ممکن است آزمایشاتی مانند تست بلع آب را انجام دهد.
- مطالعه بلع ویدئو فلوروسکوپی (VFSS): یک روش اشعه ایکس که فرآیند بلع را تجسم می کند.
- ارزیابی فیبر نوری آندوسکوپی بلع (FEES): یک آندوسکوپ انعطاف پذیر از طریق بینی وارد می شود تا مکانیسم بلع را تجسم کند.
- ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی (EGD): روشی برای تجسم و احتمالاً درمان مشکلات مری، معده و اثنی عشر.
درمان مشکلات بلع در سالمندان
درمان دیسفاژی چند رشته ای است و شامل تغییرات رژیم غذایی، تمرینات درمانی و گاهی مداخلات جراحی می شود:
- اصلاحات غذایی: تنظیم بافت و قوام غذاها و مایعات برای ایمن تر و آسان تر کردن بلع.
- بلع درمانی: متخصصان گفتاردرمانی با بیماران برای انجام تمریناتی کار می کنند که عضلات درگیر در بلع را تقویت کرده و هماهنگی را بهبود می بخشد.
- تکنیک های جبرانی: استراتژی هایی مانند مانورهای چانه یا چرخش سر می توانند به هدایت غذا از مجرای تنفسی کمک کنند.
- داروها: برای بیماری های زمینه ای مانند GERD، داروهایی مانند مهارکننده های پمپ پروتون می توانند علائم را کاهش دهند.
- مداخلات جراحی: اقداماتی مانند اتساع برای تنگی های مری یا قرار دادن لوله های تغذیه در موارد شدید که مصرف خوراکی ایمن نیست.
اختلالات بلع و گفتار سالمندان
مشکلات گفتار در سالمندان
اختلالات گفتاری در سالمندان می تواند از شرایط مختلفی ناشی شود که آفازی و دیزآرتری شایع ترین آنهاست.
آفازی
آفازی یک اختلال زبانی است که بر توانایی برقراری ارتباط تأثیر می گذارد. معمولاً در اثر آسیب به نیمکره چپ مغز، معمولاً در اثر سکته، ایجاد می شود.
انواع آفازی
آفازی بروکا: با گفتار غیر روان مشخص می شود، که در آن بیماران در ساختن جملات مشکل دارند اما می توانند زبان گفتاری را نسبتاً خوب درک کنند.
آفازی Wernicke: شامل گفتار روان اما اغلب بی معنی و مشکل قابل توجه در درک زبان گفتاری است.
آفازی گلوبال: شکل شدیدی است که در آن توانایی های زبانی بیانی و دریافتی مختل می شود.
آفازی آنومیک: فرم خفیف با مشکل در کلمه یابی اما گفتار و درک نسبتاً حفظ شده است.
علائم فازی
مشکل در صحبت کردن یا نوشتن
مشکل در درک گفتار یا خواندن
استفاده از کلمات نادرست یا اشتباهات گرامری
کاهش توانایی استفاده از حرکات یا حالات چهره برای برقراری ارتباط
تشخیص
آفازی از طریق ارزیابی های جامع زبان توسط یک SLP، اغلب با استفاده از آزمون های استاندارد شده برای ارزیابی اجزای مختلف زبان، تشخیص داده می شود.
درمان آفازی
گفتار و زبان درمانی: درمان فشرده با تمرکز بر بهبود مهارت های زبانی از طریق تمرین و استفاده از روش های ارتباطی جایگزین.
درمان با کمک فناوری: برنامه‌ها و برنامه‌های رایانه‌ای که برای پشتیبانی از تمرین زبان طراحی شده‌اند.
راهبردهای ارتباطی حمایتی: آموزش روش‌های موثر برای برقراری ارتباط با فرد مبتلا به آفازی به مراقبان و اعضای خانواده، مانند استفاده از جملات ساده، وسایل کمک بصری و دادن زمان اضافی برای پاسخ‌ها.
دیزآرتری
دیزارتری یک اختلال گفتاری حرکتی ناشی از آسیب عصبی است که بر عضلات مورد استفاده در صحبت کردن تأثیر می گذارد.
علل دیزآرتری
سکته مغزی
بیماری پارکینسون
ALS
اسکلروز چندگانه
آسیب تروماتیک مغز
علائم دیزآرتری
گفتار نامفهوم یا آهسته
کیفیت صدای پایین
آب دهان و مشکل در جویدن یا بلعیدن
تشخیص
ارزیابی توسط گفتاردرمانگر شامل ارزیابی گفتار بیمار، عملکرد دهانی-حرکتی، و گاهی اوقات اقدامات ابزاری مانند آنالیز آکوستیک است.
درمان دیزآرتری
گفتار درمانی: بر بهبود قدرت و هماهنگی عضلات گفتار از طریق تمرینات تمرکز دارد.
استراتژی های جبرانی: تکنیک هایی برای بهبود درک، مانند آهسته صحبت کردن، بیان بیش از حد، و استفاده از حرکات.
ارتباطات تقویتی و جایگزین (AAC): دستگاه ها و وسایل کمکی ارتباطی، مانند دستگاه های تولید کننده گفتار، برای پشتیبانی از ارتباطات.
