تکلم بعد از سکته مغزی در اغلب مبتلایان دچار مشکل شده و مشکلات گفتاری یکی از شایع ترین عوارض سکته مغزی هستند که دیده می شوند.
سکته مغزی ، زمانی رخ می دهد که خون رسانی به بخشی از مغز مختل شده و منجر به مرگ سلولی می شود. بسته به محل و شدت سکته مغزی، نقایص عصبی مختلفی از جمله اختلالات گفتاری می تواند ظاهر شود.
دلایل مشکلات تکلم از سکته مغزی عبارتند از :
آسیب به نواحی مغز مرتبط با گفتار:
- منطقه بروکا: مسئول تولید و درک گفتار است. آسیب می تواند منجر به مشکل در تشکیل کلمات و جملات شود.
- منطقه Wernicke: مسئول درک زبان. آسیب می تواند منجر به مشکل در درک گفتار و خواندن شود.
سایر عوامل:
- اختلال شناختی: سکته مغزی می تواند بر عملکردهای شناختی مانند توجه، حافظه و حل مسئله تأثیر بگذارد که می تواند بر گفتار تأثیر بگذارد.
- عوامل عاطفی: اضطراب، افسردگی و سایر تغییرات عاطفی پس از سکته مغزی می تواند بر گفتار تأثیر بگذارد.
- عوارض جانبی دارو: برخی از داروهایی که برای درمان سکته مغزی استفاده می‌شوند می‌توانند عوارض جانبی مانند خواب‌آلودگی یا گیجی داشته باشند که بر گفتار تأثیر می‌گذارد.
- محدودیت‌های فیزیکی: ضعف یا فلج در بازوها یا دست‌ها می‌تواند استفاده از حرکات یا نوشتن را دشوار کند، که می‌تواند بر ارتباطات تأثیر بگذارد.
رایج ترین مشکلات مرتبط با تکلم بعد از سکته مغزی
آفازی یا زبان پریشی
آفازی یا زبان پریشی پس از سکته یک اختلال زبانی است که می تواند پس از سکته ایجاد شود. این به دلیل آسیب به بخش هایی از مغز است که مسئول پردازش زبان هستند. آفازی می تواند بر توانایی فرد در درک زبان، صحبت کردن، خواندن و نوشتن تأثیر بگذارد.
سه نوع اصلی آفازی وجود دارد:
- آفازی بروکا: این نوع آفازی بر توانایی صحبت کردن تأثیر می گذارد. افراد مبتلا به آفازی بروکا ممکن است در تولید کلمات مشکل داشته باشند و گفتارشان کند و پر زحمت باشد. آنها همچنین ممکن است در درک جملات پیچیده مشکل داشته باشند.
- آفازی ورنیکه: این نوع آفازی بر توانایی درک زبان تأثیر می گذارد. افراد مبتلا به آفازی ورنیکه ممکن است در درک زبان گفتاری مشکل داشته باشند و همچنین ممکن است در خواندن و نوشتن مشکل داشته باشند. آنها همچنین ممکن است کلماتی تولید کنند که معنی ندارند.
- آفازی گلوبال: این نوع آفازی شدیدترین شکل آفازی است. افراد مبتلا به آفازی گلوبال در درک زبان، صحبت کردن، خواندن و نوشتن مشکل دارند.
آفازی یکی از مهم ترین مشکلات تکلم بعد از سکته مغزی است و می تواند از شدت خفیف تا شدید متغیر باشد. آفازی خفیف ممکن است فقط مشکلات جزئی در زبان ایجاد کند، در حالی که آفازی شدید می تواند برقراری ارتباط را برای فرد غیرممکن کند.
گفتار درمانی می تواند به افراد مبتلا به آفازی کمک کند تا توانایی صحبت کردن خود را بهبود بخشند. زبان درمانی می تواند به افراد مبتلا به آفازی کمک کند تا توانایی خود را در درک زبان بهبود بخشند. کاردرمانی می تواند به افراد مبتلا به آفازی کمک کند تا نحوه استفاده از وسایل کمکی را بیاموزند و با چالش های ارتباطی جدید خود سازگار شوند.
فراموشی حرف زدن
فراموشی حرف زدن پس از سکته مغزی یکی از علائم شایع آفازی است، یک اختلال زبانی که می تواند پس از آسیب به مراکز زبانی مغز رخ دهد. آفازی می تواند هم بر تولید و هم بر درک گفتار تأثیر بگذارد و فراموشی گفتار یک نوع خاص از آفازی است که به آفازی آنومیک معروف است.
آفازی آنومیک با مشکل در بازیابی کلمات از حافظه مشخص می شود. افراد مبتلا به آفازی آنومیک ممکن است بدانند چه می خواهند بگویند، اما نمی توانند کلمات مناسبی برای بیان آن بیابند. این می تواند منجر به:
مشکلات واژه‌یابی: تلاش برای یافتن کلمات مناسب برای استفاده در گفتار یا نوشتار.
پارافازی های معنایی: جایگزین کردن کلمات نادرست که از نظر معنی با کلمه مورد نظر مرتبط هستند (مثلاً گفتن “گربه” به جای “سگ”).
علل فراموشی گفتار پس از سکته مغزی
- آسیب به ناحیه بروکا: ناحیه بروکا ناحیه ای از مغز است که مسئول تولید گفتار است. آسیب به این ناحیه می تواند بازیابی کلمات از حافظه و تولید گفتار روان را دشوار کند.
- آسیب به ناحیه Wernicke: ناحیه Wernicke ناحیه ای از مغز است که مسئول درک زبان است. آسیب به این ناحیه می تواند درک معنای کلمات را دشوار کند که همچنین می تواند منجر به مشکل در بازیابی کلمات از حافظه شود.
- آسیب به اتصالات بین نواحی بروکا و ورنیکه: اتصالات بین نواحی بروکا و ورنیکه برای تولید گفتار روان ضروری است. آسیب به این ارتباطات می تواند جریان اطلاعات بین دو ناحیه را مختل کند و بازیابی و تولید کلمات را دشوار کند.
درمان فراموشی گفتار پس از سکته مغزی معمولاً شامل گفتار درمانی است. گفتار درمانی می تواند به موارد زیر کمک کند:
- بهبود توانایی کلمه یابی
- کاهش پارافازی های دور و بری و معنایی
- تقویت درک زبان
- استراتژی های جبرانی برای بازیابی کلمات
لال شدن پس از سکته مغزی
لال شدن یا دیزآرتری شناخته می شود، یک اختلال گفتاری است که می تواند پس از سکته ایجاد شود. این بیماری در اثر آسیب به بخش‌هایی از مغز که مسئول کنترل ماهیچه‌های مورد استفاده برای صحبت کردن هستند، ایجاد می‌شود. لال بودن می تواند از نظر شدت از خفیف تا شدید متغیر باشد. لال شدن خفیف ممکن است فقط باعث مشکلات جزئی در صحبت شود، در حالی که لال شدید ممکن است صحبت کردن را غیرممکن کند.
دو نوع اصلی لال وجود دارد:
دیزآرتری عصبی: این نوع لال ناشی از آسیب به اعصاب کنترل کننده عضلات مورد استفاده برای صحبت کردن است. می تواند باعث ضعیف شدن و شل شدن عضلات شود و تولید گفتار را دشوار کند.
دیزآرتری اسپاستیک: این نوع لال ناشی از آسیب به بخشی از مغز است که هماهنگی عضلات مورد استفاده برای صحبت کردن را کنترل می کند. می تواند باعث سفت شدن و اسپاستیک شدن ماهیچه ها شود و تولید گفتار را دشوار کند.
لال بودن می تواند تأثیر قابل توجهی بر زندگی یک فرد داشته باشد. می تواند برقراری ارتباط با خانواده و دوستان، کار و شرکت در فعالیت های اجتماعی را دشوار کند. لال بودن همچنین می تواند منجر به افسردگی و اضطراب شود.
گفتار درمانی می تواند به افراد مبتلا به این وضعیت کمک کند تا توانایی صحبت کردن خود را بهبود بخشند.
درمان مشکلات تکلم بعد از سکته مغزی
درمان مشکلات گفتاری پس از سکته مغزی معمولاً شامل گفتار درمانی است. گفتار درمانی می تواند به موارد زیر کمک کند:
- بهبود تولید و درک گفتار
- کاهش یا حذف خطاهای گفتاری
- افزایش روانی و عروضی (ریتم و آهنگ گفتار)
- استراتژی های جبرانی برای ارتباط
گفتار درمانی برای مشکلات گفتاری پس از سکته مغزی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مفصل درمانی: تمریناتی برای بهبود تولید صداها و کلمات خاص.
- زبان درمانی: تمرین هایی برای بهبود درک و بیان زبان، از جمله واژگان، دستور زبان، و نحو.
- روان درمانی: تکنیک هایی برای کاهش یا حذف لکنت و سایر اختلالات روانی.
- درمان شناختی-زبانی: تمریناتی برای بهبود عملکردهای شناختی مانند توجه، حافظه و حل مسئله، که می تواند بر گفتار تأثیر بگذارد.
- ارتباطات تقویتی و جایگزین (AAC): راهبردها و ابزارهایی برای کمک به افراد مبتلا به اختلالات گفتاری شدید در برقراری ارتباط.
درمان متناسب با نیازهای فردی فرد مبتلا به مشکلات تکلم بعد از سکته مغزی است. گفتاردرمانگر توانایی های گفتاری فرد را ارزیابی می کند و یک برنامه درمانی را ایجاد می کند که نیازهای خاص او را هدف قرار دهد.
علاوه بر گفتار درمانی، درمان های دیگری که ممکن است برای مشکلات تکلم بعد از سکته مغزی باشد عبارتند از:
- دارو: برخی داروها می توانند به بهبود عملکرد شناختی و کاهش اضطراب کمک کنند، که هر دو می توانند بر گفتار تأثیر بگذارند.
- تحریک الکتریکی: تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) و سایر تکنیک‌های تحریک الکتریکی در بهبود عملکرد گفتار پس از سکته مغزی امیدوارکننده است.
- تحریک مغناطیسی جمجمه ای مکرر (rTMS): یک روش غیر تهاجمی که از پالس های مغناطیسی برای تحریک مناطق خاصی از مغز درگیر در گفتار استفاده می کند.
متخصصان ما در مرکز خانه توانبخشی در شمال تهران خدمات تخصصی گفتاردرمانی را برای درمان مشکلات گفتار و زبان پس از سکته مغزی ارائه می دهند.
