سکته مغزی یک بیماری جدی تهدید کننده زندگی است و زمانی رخ می دهد که جریان خون بخشی از مغز به دلایل متوقف یا دچار اختلال شود. سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است و اقدامات درمانی باید در کمترین زمان ممکن برای بیمار شروع شود چراکه هر چه درمان سریع تر آغاز شود خطر آسیب کمتری نیز وجود خواهد داشت. اقدامات توانبخشی مانند کاردرمانی و گفتاردرمانی پس از این عارضه مغزی کمک زیادی به درمان و تخفیف عوارض ایجاد شده و بازیابی توانایی های فرد بیمار خواهد کرد. متخصصان ما در مرکز خانه توانبخشی در شمال تهران ، خدمات تخصصی توانبخشی پس از سکته مغزی را برای کمک به تسریع بهبودی پس از این عارضه مغزی ارائه می دهند.
خدماتی که در باشگاه سالمندی خانه توانبخشی نیز ارائه می شود به افرادی که حتی سالها پیش دچار سکته مغزی شده اند برای داشتن زندگی با کیفیت بهتر کمک می کند.
علائم سکته مغزی
ممکن است صورت از یک طرف افتاده باشد، ممکن است فرد نتواند لبخند بزند یا یک طرف صورت دچار ضعف و بی حسی شده باشد.
ناتوانی در بلند کردن و حرکت دادن دستها برای بالا بردن به سر و حفظ دست ها در بالای سر به دلیل ضعف و بی حسی می توانند نشان دهنده بروز سکته باشد.
گفتار غیرواضح و بروز لکنت ناگهانی نیز از علائم شایع این عارضه مغزی هستند ، در برخی موارد این علائم خفیف و در برخی بیماران بحدی شدید هستند که فرد توانایی صحبت کردن را از دست می دهد.
اختلال بلع و ناتوانی در نوشیدن مایعات نیز از علائم و عوارض این وضعیت است.
سردرد و سرگیجه ناگهانی و بدون علت نیز می توانند نشان دهنده بروز آسیب مغزی باشند.
دلایل و عوامل خطر
مانند همه اندام ها، مغز نیز برای عملکرد صحیح به اکسیژن و مواد مغذی تامین شده توسط خون نیاز دارد.
اگر جریان خون محدود یا متوقف شود، سلول های مغز شروع به مردن می کنند. این می تواند منجر به آسیب مغزی، ناتوانی و احتمالاً مرگ شود.
انواع سکته مغزی
- ایسکمیک – که در آن جریان خون به دلیل لخته شدن خون متوقف می شود که 85٪ از کل موارد را تشکیل می دهد
- هموراژیک – جایی که رگ خونی ضعیفی که مغز را تامین می کند می ترکد
- همچنین یک عارضه مرتبط به نام حمله ایسکمیک گذرا (TIA) وجود دارد که در آن خون رسانی به مغز به طور موقت قطع می شود.
برخی شرایط خطر ابتلا به این عارضه مغزی را افزایش می دهند، از جمله:
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- مشکلات قلبی کنترل نشده
- اضافه وزن
- سبک زندگی کم تحرک
- دیابت
درمان سکته مغزی
درمان بستگی به نوع سکته دارد، از جمله اینکه کدام قسمت از مغز تحت تأثیر قرار گرفته و چه چیزی باعث آن شده است.
سکته مغزی در فاز حاد معمولا با دارو کنترل و درمان می شود که شامل داروهایی برای جلوگیری و حل کردن لخته های خون، کاهش فشار خون و کاهش سطح کلسترول است.
در برخی موارد، برای از بین بردن لخته های خون و درمان تورم مغز و کاهش خطر خونریزی بیشتر نیاز به جراحی است.
توانبخشی پس از سکته مغزی
توانبخشی سکته مغزی در اسرع وقت پس از واقعه شروع می شود، در حالت ایده آل زمانی که بیمار هنوز در بیمارستان است. این مداخله زودهنگام کلیدی است، زیرا مغز ظرفیت نورپلاستیسیته را دارد – توانایی بازسازی مجدد خود را. هرچه درمان زودتر شروع شود، شانس بهبودی به حداکثر می رسد.
افرادی که از این عارضه مغزی جان سالم به در می برند اغلب با مشکلات طولانی مدت ناشی از آسیب مغزی مواجه می شوند. برخی از افراد قبل از اینکه بتوانند استقلال قبلی خود را بازیابی کنند، به دوره طولانی توانبخشی نیاز دارند، در حالی که بسیاری از آنها هرگز به طور کامل بهبود نمی یابند و پس از سکته نیاز به حمایت مداوم دارند.
فیزیوتراپی ، کاردرمانی و گفتاردرمانی بخش مهمی از برنامه توانبخشی پس از سکته مغزی هستند که به بازیابی توانایی های بیمار ، کاهش مشکلات وی و افزایش استقلال او در انجام فعالیت های روزمره کمک می کنند.
کاردرمانی به بیمار در انجام فعالیت هایی که قبل از سکته برای بیمار راحت بودند مانند غذا خوردن ، لباس پوشیدن و بطور کلی انجام امور شخصی خود کمک می کند تا بیمار بتواند به بالاترین حد استقلال در انجام این فعالیت ها برسد. کاردرمانی توانمندی های بیماران پس از این عارضه مغزی را افزایش می دهد تا آن ها بتوانند بر چالش های پس از سکته غلبه کنند.
همانطور که گفته شد مشکلات گفتاری و اختلال بلع نیز از علائم و عوارض سکته هستند که با گفتاردرمانی می توان به درمان آن ها کمک کرد.
متخصصان ما در مرکز توانبخشی خانه توانبخشی در جردن خدمات تخصصی کاردرمانی و گفتاردرمانی پس از سکته مغزی را بر اساس متدهای درمانی روز دنیا ارائه می دهند.
کاردرمانی پس از سکته مغزی
کاردرمانی (OT) نوعی درمان است که برای کمک به افراد برای بازیابی توانایی انجام فعالیت های روزانه طراحی شده است. پس از سکته مغزی، بسیاری از بیماران در انجام کارهایی مانند لباس پوشیدن، حمام کردن، آشپزی و حتی حرکت در خانه خود دچار مشکل می شوند. کاردرمانگران بر کمک به بازماندگان سکته مغزی تمرکز می‌کنند تا این مهارت‌های ضروری را دوباره یاد بگیرند، استقلال را ارتقا دهند و کیفیت کلی زندگی آنها را بهبود بخشند.
اهداف کلیدی کاردرمانی در توانبخشی سکته مغزی
- بازیابی استقلال در فعالیت های روزانه: هدف OT کمک به بیماران در مدیریت مراقبت از خود، وظایف مربوط به کار و فعالیت های اوقات فراغت است که برای آنها معنادار است.
- بهبود مهارت های حرکتی و هماهنگی: بسیاری از بیماران سکته مغزی ضعف عضلانی یا فلج را در یک طرف بدن (همی پارزی) تجربه می کنند. OT به آنها کمک می کند تا قدرت و مهارت خود را بازیابند.
- تقویت عملکردهای شناختی: اختلالات شناختی پس از سکته مغزی شایع است و OT همچنین بهبود توجه، حافظه، مهارت های حل مسئله و برنامه ریزی را هدف قرار می دهد.
تکنیک های کاردرمانی مورد استفاده در توانبخشی سکته مغزی
- تکنیک های یادگیری مجدد حرکتی: این تمرینات به بیمار کمک می کند تا مهارت های حرکتی خود را بازسازی کند و بر اقدامات تکراری برای ارتقای بهبودی مغز تمرکز کند.
- تجهیزات تطبیقی: وسایلی مانند میله های چنگال، صندلی توالت برآمده، و وسایل کمکی پانسمان، کارهای روزانه را برای افراد دارای تحرک محدود آسان می کند.
- اصلاحات محیطی: درمانگران اغلب تغییرات در خانه یا محل کار را برای افزایش دسترسی، مانند نصب رمپ یا چیدمان مجدد مبلمان توصیه می کنند.
گفتاردرمانی پس از سکته مغزی
گفتار درمانی بر بهبود مهارت های ارتباطی تمرکز دارد که می تواند به شدت تحت تأثیر سکته مغزی قرار گیرد. بسیاری از بازماندگان سکته مغزی با آفازی (مشکل در صحبت کردن یا درک زبان)، دیزآرتری (تکلم نامفهوم) یا دیسفاژی (مشکل در بلع) دست و پنجه نرم می کنند. گفتار درمانگران از استراتژی های هدفمند برای کمک به بیماران برای غلبه بر این مسائل استفاده می کنند.
اهداف کلیدی گفتار درمانی در توانبخشی سکته مغزی
- بازیابی توانایی های ارتباطی: این شامل مهارت های گفتاری، گوش دادن، خواندن و نوشتن است.
- رسیدگی به مشکلات بلع (دیسفاژی): گفتار درمانگران با بیماران کار می کنند تا توانایی بلع آنها را بهبود بخشند و اطمینان حاصل کنند که بیمار از تغذیه کافی بهره مند می شود.
- بهبود مهارت های ارتباط شناختی: این شامل کمک به بیماران در بهبود توجه، حافظه و مهارت های حل مسئله در ارتباط با ارتباط است.
تکنیک های گفتار درمانی در توانبخشی سکته مغزی
درمان آفازی: تمرین هایی که درک و بیان زبان را هدف قرار می دهند، مانند تمرین یادآوری کلمات یا ساختن جملات.
درمان های شناختی-زبانی: این درمان ها به مسائلی مانند حافظه یا حل مسئله از طریق وظایف مبتنی بر زبان می پردازند.
تمرینات بلع: تکنیک هایی که عضلات درگیر در بلع را تقویت می کند تا از خفگی و آسپیراسیون جلوگیری شود.
سوالات متداول
چه مدت بعد از سکته باید توانبخشی شروع شود؟ توانبخشی معمولاً به محض اینکه بیمار از نظر پزشکی پایدار باشد، اغلب در 24 تا 48 ساعت اول پس از سکته مغزی شروع می شود.
آیا گفتار و کاردرمانی به طور کامل توانایی های بعد از سکته را بازیابی می کند؟ در حالی که بهبودی کامل همیشه امکان پذیر نیست، این درمان ها به طور قابل توجهی توانایی ها و کیفیت زندگی را بهبود می بخشد و به بیماران کمک می کند تا استقلال خود را دوباره به دست آورند.
توانبخشی سکته مغزی معمولا چقدر طول می کشد؟ طول دوره توانبخشی بسته به شدت سکته مغزی و پیشرفت بیمار متفاوت است، اما اغلب از چند ماه تا یک سال یا بیشتر طول می کشد.
مراقبین چه نقشی در بهبود سکته دارند؟ مراقبین حمایت ضروری را ارائه می‌کنند، به کارهای روزانه کمک می‌کنند، تمرین‌های درمانی را انجام می‌دهند و تشویق عاطفی را در طول فرآیند توانبخشی ارائه می‌کنند.
