ناتوانی در کنترل هیجان در کودکان موضوعی است که بسیاری از والدین و مربیان با آن مواجه می‌شوند و به دنبال راه حلی اساسی برای آن هستند. کودکانی که در کنترل احساسات خود مشکل دارند، ممکن است به راحتی عصبانی شوند، گریه کنند، یا پرخاشگری از خود نشان دهند. ناتوانی در کنترل هیجان در کودکان نه تنها بر زندگی روزمره کودک تأثیر می‌گذارد، بلکه روابط او با اطرافیان را نیز تحت الشعاع قرار می‌دهد. هیجان، واکنش طبیعی بدن به محرک‌های محیطی است. این واکنش می‌تواند مثبت (مانند شادی و هیجان) یا منفی (مانند خشم و ترس) باشد. هیجان‌ها بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان هستند و به ما کمک می‌کنند تا با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار کنیم. کنترل هیجان به معنای سرکوب کردن یا نادیده گرفتن احساسات نیست، بلکه به معنای مدیریت و هدایت مناسب آن‌هاست.
مداخله زودهنگام در مشکلات کنترل هیجان در کودکان بسیار مهم است. هرچه زودتر به کودک کمک شود، احتمال بهبودی و جلوگیری از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده بیشتر خواهد بود.
کلاسهای گروهی برای کودکانی که توانایی کنترل هیجانات خود را ندارند توسط درمانگران با تجربه ما در خانه توانبخشی در شمال تهران ارائه می شود.
مزایای کنترل هیجان برای کودکان
کودکانی که مهارت‌های کنترل هیجان را یاد می‌گیرند، قادر خواهند بود:
روابط بهتری برقرار کنند: آن‌ها می‌توانند احساسات خود را به طور مؤثر بیان کنند و به احساسات دیگران نیز احترام بگذارند.
مشکلات را بهتر حل کنند: آن‌ها می‌توانند در مواجهه با چالش‌ها، آرامش خود را حفظ کنند و راه حل‌های مناسبی پیدا کنند.
خودآگاهی بیشتری داشته باشند: آن‌ها می‌توانند احساسات خود را بشناسند و علت آن‌ها را درک کنند.
بهزیستی روانی خود را بهبود بخشند: آن‌ها کمتر دچار اضطراب و افسردگی می‌شوند و از زندگی خود لذت بیشتری می‌برند.
ناتوانی در کنترل هیجان در کودکان می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند، از جمله:
عصبانیت شدید و ناگهانی: کودک ممکن است به دلیل کوچکترین دلایلی به شدت عصبانی شود و به اشیا یا افراد اطراف آسیب برساند.
گریه‌های بی‌امان: کودک ممکن است به مدت طولانی و بدون دلیل مشخص گریه کند و آرام نشود.
ترس و اضطراب شدید: کودک ممکن است از موقعیت‌های جدید یا افراد غریبه به شدت بترسد و اضطراب شدیدی را تجربه کند.
تغییرات ناگهانی در خلق و خو: کودک ممکن است به سرعت از خوشحالی به غمگینی یا عصبانیت تغییر کند.
علل ناتوانی در کنترل هیجان در کودکان
دلایل مختلفی می‌تواند در ناتوانی کودک در کنترل هیجان نقش داشته باشد، از جمله:
عوامل زیستی:
اختلالات عصبی: برخی اختلالات عصبی مانند اوتیسم، ADHD و اختلال دوقطبی می‌توانند بر توانایی کودک در کنترل هیجانات تأثیر بگذارند.
مشکلات هورمونی: نوسانات هورمونی در دوران کودکی می‌تواند بر خلق و خوی کودک تأثیر بگذارد.
ژنتیک: برخی کودکان به دلیل عوامل ژنتیکی مستعدتر به تجربه هیجانات شدید و ناتوانی در کنترل آن‌ها هستند.
عوامل محیطی:
سبک فرزندپروری: سبک‌های فرزندپروری سفت و سخت یا بسیار آزاد ممکن است به کودک در یادگیری کنترل هیجانات کمک نکند.
تغییرات محیطی: تغییراتی مانند نقل مکان، تغییر مدرسه یا از دست دادن یکی از عزیزان می‌تواند باعث ایجاد استرس و اختلال در کنترل هیجانات کودک شود.
روابط خانوادگی: تنش‌ها و مشکلات خانوادگی می‌توانند بر احساسات کودک تأثیر بگذارند و باعث بروز مشکلات رفتاری شوند.
تروما: تجربه رویدادهای تروماتیک مانند خشونت، سوء استفاده یا بلایای طبیعی می‌تواند باعث ایجاد اختلالات عاطفی و رفتاری در کودک شود.
عوامل روانشناختی:
کمبود مهارت‌های اجتماعی: کودکانی که مهارت‌های اجتماعی لازم برای برقراری ارتباط موثر و حل تعارضات را ندارند، ممکن است در کنترل هیجانات خود با مشکل مواجه شوند.
کمبود مهارت‌های مقابله‌ای: کودکانی که مهارت‌های مقابله با استرس و مشکلات را نیاموخته‌اند، ممکن است در مواجهه با موقعیت‌های چالش‌برانگیز واکنش‌های هیجانی شدید نشان دهند.
اختلالات اضطرابی و افسردگی: این اختلالات می‌توانند باعث ایجاد تغییرات قابل توجهی در خلق و خوی کودک شوند و توانایی او را در کنترل هیجانات مختل کنند.
تاثیر رسانه ها بر هیجان در کودکان
در دنیای امروز، رسانه‌ها به طور جدایی‌ناپذیری در زندگی کودکان وارد شده‌اند. از تلویزیون و فیلم گرفته تا بازی‌های رایانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها بر جنبه‌های مختلف رشد کودک، از جمله هیجانات او، تأثیر می‌گذارند. این تأثیر می‌تواند هم مثبت و هم منفی باشد و بسته به نوع محتوا، مدت زمان مواجهه و سن کودک، متفاوت باشد.
تاثیرات مثبت
آموزش و پرورش: بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی و بازی‌های آموزشی می‌توانند به کودکان در یادگیری مفاهیم جدید، تقویت مهارت‌های شناختی و گسترش دایره لغات کمک کنند.
تخیل و خلاقیت: داستان‌ها و فیلم‌های فانتزی می‌توانند تخیل کودکان را تحریک کرده و به آن‌ها کمک کنند تا دنیای اطراف خود را به گونه‌ای متفاوت ببینند.
همدلی و درک اجتماعی: برخی از برنامه‌ها و فیلم‌ها به کودکان می‌آموزند که چگونه با دیگران همدلی کنند، احساسات دیگران را درک کنند و روابط اجتماعی سالمی برقرار کنند.
تاثیرات منفی
خشونت و پرخاشگری: مشاهده صحنه‌های خشونت‌آمیز در رسانه‌ها می‌تواند منجر به تقلید رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان شود.
ترس و اضطراب: برخی از محتواهای رسانه‌ای، مانند فیلم‌های ترسناک یا اخبار منفی، می‌تواند باعث ایجاد ترس و اضطراب در کودکان شود.
اختلالات خواب: استفاده بیش از حد از رسانه‌های الکترونیکی قبل از خواب می‌تواند باعث اختلال در الگوی خواب کودکان شود.
کاهش فعالیت فیزیکی: تماشای تلویزیون و بازی‌های رایانه‌ای به جای فعالیت‌های بدنی می‌تواند منجر به چاقی و مشکلات سلامتی دیگر شود.
مشکلات رفتاری: وابستگی بیش از حد به رسانه‌ها می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند بی‌حوصلگی، پرخاشگری، مشکلات تمرکز و کاهش روابط اجتماعی شود.
راهکارهای کمک به کودکان در کنترل هیجان
برای کمک به کودکان در کنترل هیجانات خود، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد، از جمله:
آموزش مهارت‌های شناختی-رفتاری:
آموزش شناسایی احساسات: به کودک کمک کنید تا احساسات مختلف را شناسایی کند و نام آن‌ها را بگذارد.
آموزش بیان احساسات: به کودک بیاموزید که احساسات خود را به طور مناسب و بدون پرخاشگری بیان کند.
آموزش مهارت‌های حل مسئله: به کودک کمک کنید تا برای حل مشکلات خود راهکارهای مختلف پیدا کند.
آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی: به کودک تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا یوگا را آموزش دهید تا در مواقع استرس آرام شود.
ایجاد محیطی امن و حمایتگر:
برقراری ارتباط موثر: به طور منظم با کودک خود صحبت کنید و به احساسات او گوش دهید.
تعیین قوانین روشن و قاطع: قوانین واضح و قابل فهمی برای کودک تعیین کنید و به آن‌ها پایبند باشید.
تقدیر و تشویق رفتارهای مثبت: رفتارهای مثبت کودک را تشویق کنید تا او احساس ارزشمندی کند.
جستجوی کمک حرفه‌ای:
مشاوره: در صورت نیاز، از یک روانشناس کودک یا مشاور خانواده کمک بگیرید.
دارودرمانی: در برخی موارد، ممکن است پزشک برای کودک دارو تجویز کند.
