درمان اختلال بلع (دیسفاژی) یکی از حوزه های فعالیت متخصصان گفتاردرمانی ما است که در مرکز خانه توانبخشی ارائه می شود. مشکل در بلع یا همان دیسفاژی می تواند منجر به آسپیراسیون شود، که به این معنی است که غذا یا مایعات به روش اشتباه پایین می روند و هنگام بلع وارد ریه ها می شوند. این ممکن است منجر به عفونت قفسه سینه (به عنوان مثال پنومونی آسپیراسیون) شود که می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
قورت دادن چیزی است که اکثر ما آن را بدیهی می دانیم تا زمانی که دشوار یا غیرممکن شود. اختلالات بلع، که از نظر پزشکی به آن دیسفاژی می گویند، می تواند زندگی روزمره را مختل کند و خوردن و نوشیدن را به یک کار دردناک یا خطرناک تبدیل کند. این اختلالات ممکن است از ناراحتی خفیف تا عوارض شدید مانند پنومونی آسپیراسیون یا سوء تغذیه متغیر باشد.
اختلال بلع می تواند در گروه های سنی و در طیف وسیعی از شرایط پزشکی رخ دهد، به عنوان مثال بیماری های عصبی (مانند سکته مغزی، بیماری پارکینسون و زوال عقل)، سرطان های سر و گردن (از جمله عوارض جانبی درمان ناشی از رادیوتراپی)، یا ضعف عمومی ناشی از بیماری و آسیب دیدگی شدید می توانند منجر به بروز دیسفاژی شوند.
بلع فرآیند پیچیده ای است که شامل چندین ساختار از جمله زبان، گلو (حلق)، مری و حنجره است. این قسمت ها با هم کار می کنند تا غذا و مایعات را از دهان به معده ایمن منتقل کنند.
بلع در سه مرحله انجام می شود:
- مرحله دهان: جویدن و انتقال غذا به پشت دهان.
- فاز حلقی: حرکت غذا به سمت مری.
- فاز مری: حرکت غذا به سمت پایین به معده.
اختلال در هر یک از این مراحل می تواند منجر به اختلال بلع شود.
علائم دیسفاژی عبارتند از:
- سرفه مکرر در حین غذا خوردن و بعد از آن
- احساس خفگی در هنگام غذا خوردن
- خس خس سینه در هنگام خوردن جامدات و نوشیدن مایعات
- احساس گیرکردن غذا در گلو
- احساس درد در هنگام بلع غذا و یا مایعات
علل شایع اختلالات بلع
شرایط عصبی
مغز و اعصاب نقش اساسی در هماهنگی بلع دارند. آسیب به این نواحی اغلب منجر به دیسفاژی می شود.
سکته مغزی
سکته مغزی می تواند به کنترل مغز بر روی ماهیچه های بلع آسیب برساند و منجر به مشکل در بلع یا آسپیراسیون شود.
بیماری پارکینسون
پارکینسون بر حرکات ماهیچه‌ها، از جمله حرکات مورد نیاز برای بلع، تأثیر می‌گذارد و باعث کندی یا اختلال در بلع می‌شود.
مولتیپل اسکلروزیس (MS)
ام اس می تواند سیگنال های عصبی را مختل کند و روند بلع را مختل کند.
ناهنجاری های ساختاری
تغییرات فیزیکی در گلو یا مری می تواند راه را مسدود یا تنگ کند و بلع را دشوار کند.
تومورها
تومورهای سرطانی یا خوش خیم در گردن، گلو یا مری می توانند مانع بلع شوند.
تنگی های مری
باریک شدن مری، اغلب به دلیل رفلاکس اسید یا اسکار، می تواند مانع بلع شود.
اختلالات عضلانی
شرایطی که بر قدرت یا هماهنگی عضلات تأثیر می گذارد نیز می تواند منجر به دیسفاژی شود.
میاستنی گراویس
این اختلال خودایمنی ماهیچه های ارادی، از جمله ماهیچه هایی که برای بلع استفاده می شوند، ضعیف می کند.
دیستروفی عضلانی
بیماری های ارثی مانند دیستروفی عضلانی می تواند به مرور زمان ماهیچه های بلع را ضعیف کند.
تغییرات مرتبط با سن
با افزایش سن، تون عضلات و هماهنگی ممکن است کاهش یابد و خطر اختلالات بلع را افزایش دهد.
صدمات و تروما
صدمات وارده به سر، گردن یا مری در اثر تصادف یا جراحی می تواند به مکانیسم بلع آسیب برساند.
عوامل خطر مرتبط با اختلالات بلع
تاریخچه پزشکی
سابقه سکته مغزی، بیماری های عصبی، یا جراحی های مربوط به گلو یا مری خطر را افزایش می دهد.
سبک زندگی و عادات
استعمال دخانیات، مصرف بیش از حد الکل و سلامت ضعیف دندان می تواند در مشکلات بلع نقش داشته باشد.
درمان اختلال بلع
متخصصان گفتار درمانی به ارزیابی و مدیریت دیسفاژی به منظور جلوگیری از پنومونی آسپیراسیون و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به مشکلات بلع کمک می کنند.
گفتاردرمانگر بلع را با موارد زیر ارزیابی و ارزیابی می کند:
- درک اینکه فرد با کدام شرایط پزشکی مواجه است و چگونه ممکن است بر بلع تأثیر بگذارد
- ارزیابی قدرت و حرکت عضلات درگیر در بلع
- رعایت وضعیت، رفتار تغذیه و حرکات بلع در حین خوردن و آشامیدن
در صورت نیاز، ارزیابی های بیشتری را برای ارزیابی بلع انجام می دهد، مانند:
- ویدئو فلوروسکوپی (VFS) – ارزیابی که در آن فرآیند بلع در اشعه ایکس در حالی که فرد غذا یا مایع پوشیده شده با باریم می‌خورد یا می‌نوشد، مشاهده می‌شود.
- معاینه آندوسکوپی انعطاف پذیر بلع (FEES) – یک دوربین منعطف با یک دوربین کوچک از طریق بینی وارد می شود تا فرآیند بلع را مشاهده کند.
بیمار در جلسه اول درمان اختلال بلع با گفتاردرمانی باید فهرستی از مشکلات بلع خود، مواد غذایی و بافت مایعی که با آن مشکل دارد تهیه کند و آن را با گفتار درمانگر خود در میان بگذارد.
جلسات گفتاردرمانی اختلال بلع معمولاً 30-45 دقیقه طول می کشد. گفتار درمانگر سوالاتی می پرسد تا درک کاملی از تاریخچه پزشکی و علائم نشان داده شود، مانند:
- نحوه بروز مشکلات بلع (مانند درد هنگام بلع، یا سرفه مکرر در حین غذا خوردن) انواع غذا یا مایعاتی که معمولاً این مشکلات را ایجاد می کنند.
- مشکل بلع چند وقت پیش شروع شد و هر چند وقت یک بار اتفاق می افتد
- علائم دیگری که ممکن است با دیسفاژی مرتبط باشد، به عنوان مثال. عفونت قفسه سینه، سرفه هنگام غذا خوردن، کاهش وزن
- دیگر شرایط پزشکی بیمار
گفتار درمانگر همچنین ممکن است برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علائم دیسفاژی با اعضای خانواده بیمار صحبت کند.
گفتار درمانگر برای ارزیابی شدت دیسفاژی و خطر آسپیراسیون، معاینه بلع در کنار تخت را انجام می دهد. این یک ارزیابی بالینی ساده است که نیازی به آمادگی یا اقدامات احتیاطی خاصی ندارد. گفتاردرمانگر عملکرد بلع بیمار را با مشاهده نحوه بلعیدن بافت ها و نوشیدنی های مختلف بررسی می کند.
درمان اختلال بلع بستگی به علت، علائم و ماهیت مشکل بلع دارد. پس از ارزیابی، گفتار درمانگر توصیه ها را با بیمار در میان می گذارد. توصیه هایی برای بلع ایمن تر عبارتند از:
- اصلاح رژیم غذایی و تغیی بافت مایعات برای بلع آسان تر و ایمن تر
- استفاده از استراتژی های جبرانی خاص یا اصلاح وضعیت بدن
- آموزش تمرینات توانبخشی خاص برای بهبود حرکت عضلات
مزایای گفتاردرمانی در درمان اختلال بلع
بهبود عملکرد بلع: گفتاردرمانگران با استفاده از تمرینات تخصصی و تکنیک‌های هدفمند، عضلات درگیر در فرایند بلع را تقویت کرده و هماهنگی آن‌ها را بهبود می‌بخشند. این امر باعث می‌شود فرد بتواند غذا و مایعات را به طور ایمن‌تر و موثرتر ببلعد.
کاهش خطر آسپیراسیون: یکی از عوارض جدی اختلال بلع، ورود غذا یا مایعات به ریه‌ها (آسپیراسیون) است. گفتاردرمانی با آموزش تکنیک‌های بلع ایمن و اصلاح بافت غذا، خطر آسپیراسیون را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
افزایش کیفیت زندگی: اختلال بلع می‌تواند بر تغذیه، هیدراتاسیون، ارتباط اجتماعی و استقلال فرد تاثیر منفی بگذارد. گفتاردرمانی با بهبود عملکرد بلع، به فرد کمک می‌کند تا بتواند از وعده‌های غذایی لذت ببرد، ارتباطات اجتماعی خود را حفظ کند و استقلال بیشتری داشته باشد.
کاهش نیاز به تغذیه از طریق لوله: در برخی موارد، اختلال بلع شدید ممکن است نیاز به تغذیه از طریق لوله را ایجاب کند. گفتاردرمانی با بهبود عملکرد بلع، می‌تواند به فرد کمک کند تا از تغذیه از طریق لوله مستقل شود یا نیاز به آن را کاهش دهد.
پیشگیری از عوارض ثانویه: اختلال بلع می‌تواند منجر به عوارضی مانند عفونت ریه، سوء تغذیه، دهیدراتاسیون و کاهش وزن شود. گفتاردرمانی با درمان به موقع و موثر اختلال بلع، از بروز این عوارض پیشگیری می‌کند.
سوالات متداول
شایع ترین علت اختلالات بلع چیست؟
بیماری های عصبی مانند سکته مغزی و بیماری پارکینسون از شایع ترین علل هستند.
آیا اختلالات بلع به طور کامل قابل درمان است؟
بسیاری از موارد را می توان با درمان به طور قابل توجهی بهبود بخشید، اگرچه برخی از شرایط مزمن ممکن است نیاز به مدیریت مداوم داشته باشند.
اختلالات بلع چگونه تشخیص داده می شود؟
روش‌های تشخیصی شامل بررسی تاریخچه پزشکی، آزمایش بلع باریم و آندوسکوپی و غیره است.
آیا اختلالات بلع در افراد مسن شایع است؟
بله، تضعیف ماهیچه های مرتبط با افزایش سن و شرایطی مانند سکته مغزی یا پارکینسون این خطر را در افراد مسن افزایش می دهد.
آیا استرس می تواند به اختلالات بلع منجر شود؟
در حالی که استرس به خودی خود باعث اختلالات بلع نمی شود، می تواند علائم را در شرایطی مانند اسپاسم مری تشدید کند.
کلمات مرتبط :
درمان اختلال بلع – درمان دیسفاژی – گفتاردرمانی برای اختلال بلع – گفتاردرمانی برای دیسفاژی – گفتاردرمانی در جردن – گفتاردرمانی در میرداماد
