اختلالات رشدی در کودکان گروهی از شرایط هستند که معمولاً در دوره رشد ظاهر می شوند و با اختلال در عملکرد فیزیکی، شناختی، اجتماعی و عاطفی مشخص می شوند. این اختلالات می تواند تأثیر قابل توجهی بر توانایی کودک در یادگیری، برقراری ارتباط، ایجاد روابط و شرکت در فعالیت های مناسب سن داشته باشد. در حالی که علل دقیق اختلالات رشدی همیشه شناخته شده نیست، اعتقاد بر این است که این اختلالات ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و عصبی هستند.
طیف گسترده ای از اختلالات رشدی وجود دارد که می تواند کودکان را تحت تاثیر قرار دهد که هر کدام مجموعه ای از چالش ها و علائم منحصر به فرد خود را دارند.
شایع ترین اختلالات رشدی در کودکان
اختلال طیف اوتیسم (ASD): ASD یک اختلال عصبی رشدی است که با مشکلات مداوم در ارتباطات و تعامل اجتماعی و همچنین الگوهای محدود و تکراری رفتار، علایق یا فعالیت‌ها مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است در درک نشانه های اجتماعی، ایجاد روابط و برقراری ارتباط موثر مشکل داشته باشند. همچنین ممکن است رفتارهای تکراری داشته باشند، حساسیت های حسی داشته باشند و علاقه شدیدی به موضوعات خاص نشان دهند.
اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD): ADHD یک اختلال عصبی رشدی است که با الگوهای مداوم بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری مشخص می شود که در عملکرد روزانه کودک اختلال ایجاد می کند. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است در تمرکز بر روی وظایف، سازماندهی فعالیت ها، پیروی از دستورالعمل ها و یک جا نشستن مشکل داشته باشند. آنها همچنین ممکن است با کنترل تکانه، تنظیم هیجانات و مدیریت زمان دست و پنجه نرم کنند.
ناتوانی ذهنی: ناتوانی ذهنی یک اختلال عصبی رشدی است که با محدودیت در عملکرد فکری و رفتار انطباقی مشخص می شود. کودکان دارای ناتوانی ذهنی ممکن است در رشد شناختی، مهارت های زبانی، مهارت های حرکتی و مهارت های اجتماعی تاخیر داشته باشند. آنها همچنین ممکن است با مهارت های حل مسئله، تصمیم گیری و زندگی مستقل دست و پنجه نرم کنند.
ناتوانی‌های یادگیری خاص: ناتوانی‌های یادگیری خاص، اختلالات عصبی رشدی هستند که بر توانایی کودک در کسب و استفاده مؤثر از مهارت‌های تحصیلی تأثیر می‌گذارند. رایج ترین انواع اختلالات یادگیری خاص عبارتند از: نارساخوانی (مشکل در خواندن)، دیسگرافی (مشکل در نوشتن) و دیسکولیا (مشکل در ریاضی). کودکان دارای ناتوانی های یادگیری خاص ممکن است در رمزگشایی کلمات، املا، نوشتن، سازماندهی اطلاعات و به خاطر سپردن حقایق مشکل داشته باشند.
سایر اختلالات رشدی در کودکان
اختلالات ارتباطی: اختلالات ارتباطی اختلالات عصبی رشدی هستند که بر توانایی کودک در استفاده و درک مؤثر زبان تأثیر می گذارد. اختلالات رایج ارتباطی شامل اختلالات گفتاری (مانند لکنت زبان یا اختلالات بیان) و اختلالات زبانی (مانند اختلالات زبان بیانی یا دریافتی) است. کودکان مبتلا به اختلالات ارتباطی ممکن است در بیان خود، درک دیگران و درگیر شدن در نوبت دادن به مکالمه مشکل داشته باشند.
اختلالات حرکتی: اختلالات حرکتی اختلالات عصبی رشدی هستند که بر توانایی کودک در کنترل و هماهنگی حرکات تأثیر می‌گذارند. اختلالات حرکتی رایج شامل اختلال هماهنگی رشدی (DCD) و اختلالات تیک (مانند سندرم تورت) است. کودکان مبتلا به اختلالات حرکتی ممکن است در مهارت های حرکتی ظریف (مانند دست خط یا بستن دکمه های پیراهن)، مهارت های حرکتی درشت (مانند دویدن یا پریدن) و وظایف هماهنگی (مانند دوچرخه سواری یا گرفتن توپ) مشکل داشته باشند.
اختلالات اجتماعی – عاطفی: اختلالات اجتماعی – عاطفی اختلالات عصبی رشدی هستند که بر توانایی کودک در تنظیم احساسات، ایجاد روابط و هدایت موثر موقعیت‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارند. اختلالات اجتماعی عاطفی رایج شامل اختلالات اضطرابی، افسردگی و اختلالات سلوک است. کودکان مبتلا به اختلالات عاطفی اجتماعی ممکن است در مدیریت استرس، ابراز احساسات، دوست یابی و پیروی از هنجارهای اجتماعی مشکل داشته باشند.
اختلالات پردازش حسی: اختلالات پردازش حسی، اختلالات عصبی رشدی هستند که بر توانایی کودک برای پردازش و پاسخگویی مؤثر به اطلاعات حسی تأثیر می‌گذارند. اختلالات رایج پردازش حسی شامل اختلال تعدیل حسی، اختلال تمایز حسی و اختلال حرکتی مبتنی بر حس است. کودکان مبتلا به اختلالات پردازش حسی ممکن است در حساسیت‌های حسی (مانند اجتناب از صداهای بلند یا نورهای روشن)، رفتارهای جستجوی حسی (مانند حرکت ولع یا لمس) و چالش‌های یکپارچگی حسی (مانند هماهنگ کردن ورودی‌های حسی متعدد) مشکل داشته باشند.
نکات تکمیلی
توجه به این نکته ضروری است که اختلالات رشدی نتیجه فرزندپروری ضعیف، نظم و انضباط ناکافی یا فقدان هوش نیست. این اختلالات شرایط پیچیده ای هستند که نیاز به ارزیابی جامع توسط یک تیم چند رشته ای متشکل از متخصصان از جمله متخصصان اطفال، روانشناسان، گفتاردرمانگران، کاردرمانگران و معلمان آموزش ویژه دارند.
شناسایی و مداخله زودهنگام برای کودکان مبتلا به اختلالات رشدی برای به حداکثر رساندن پتانسیل رشد و تکامل آنها ضروری است.
