توانبخشی پس از سکته مغزی به فردی که دچار سکته مغزی شده است کمک می‌کند تا مهارت‌هایی را که با آسیب دیدگی بخشی از مغز ناگهان از دست می‌دهد، دوباره بیاموزد. در توانبخشی به همان اندازه مهم، محافظت از فرد در برابر ابتلا به مشکلات پزشکی جدید، از جمله ذات الریه، عفونت های دستگاه ادراری، آسیب ناشی از افتادن یا تشکیل لخته در وریدهای بزرگ است. تحقیقات نشان می‌دهد که مهم‌ترین عنصر در هر برنامه توانبخشی عصبی، تمرین دقیق، متمرکز و تکراری است – همان تمرینی که همه افراد هنگام یادگیری یک مهارت جدید، مانند نواختن پیانو یا زدن توپ بیس‌بال، از آن استفاده می‌کنند. توانبخشی پس از سکته مغزی با روشهایی همچون فیزیوتراپی ، کاردرمانی و گفتاردرمانی کمک زیادی به بهبود شرایط بیماران کرده و روند بهبودی را سرعت می بخشد.
سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است که در آن خون رسانی به بخشی از مغز قطع یا کاهش می یابد و بافت مغز از اکسیژن و مواد مغذی ضروری محروم می شود. هنگامی که این اتفاق می افتد، سلول های مغز شروع به مردن می کنند، که منجر به اختلالات بالقوه شدید در حرکت، گفتار، حافظه و سایر عملکردهای کنترل شده توسط مغز می شود. سکته مغزی یکی از علل اصلی مرگ و میر و ناتوانی در سراسر جهان است که سالانه میلیون ها نفر به آن مبتلا می شوند. علیرغم اعداد هشداردهنده، دانستن علائم، علائم و عوامل خطر سکته مغزی می‌تواند به افراد کمک کند تا درمان نجات‌دهنده‌ای داشته باشند و تأثیر طولانی‌مدت آن بر کیفیت زندگی را کاهش دهد.
انواع سکته مغزی
سکته مغزی ایسکمیک
سکته مغزی ایسکمیک، شایع ترین نوع، زمانی رخ می دهد که لخته خون یک سرخرگ مغز را مسدود یا باریک کند. اغلب، این لخته به دلیل تصلب شرایین شکل می‌گیرد، وضعیتی که در آن شریان‌ها توسط رسوبات چربی باریک یا مسدود می‌شوند. سکته های مغزی ایسکمیک به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:
سکته ترومبوتیک: لخته مستقیماً در شریان هایی که مغز را تامین می کنند تشکیل می شود.
سکته آمبولیک: لخته در قسمت دیگری از بدن، به طور معمول قلب، تشکیل می شود و به مغز می رود.
سکته هموراژیک
سکته های هموراژیک زمانی اتفاق می افتد که یک سرخرگ مغز می ترکد و منجر به خونریزی در داخل بافت مغز می شود. این خونریزی فشار داخل جمجمه را افزایش می دهد و می تواند باعث آسیب به سلول های مغز شود. علل شایع سکته های هموراژیک شامل فشار خون بالا، آنوریسم و عروق خونی ضعیف یا ناقص در مغز است.
حمله ایسکمیک گذرا (TIA)
حمله ایسکمیک گذرا که اغلب به عنوان “سکته کوچک” شناخته می شود، یک اختلال موقت در جریان خون به مغز است. علائم مشابه سکته مغزی کامل است اما معمولاً برای چند دقیقه تا ساعت ها بدون آسیب دائمی ادامه می یابد. با این حال، TIA به عنوان یک هشدار جدی در مورد سکته کامل مغزی عمل می کند، که ضروری است فوراً به دنبال مشاوره پزشکی باشید.
توانبخشی پس از سکته مغزی پس از همه انواع سکته مغزی ضروری و تکمیل کننده درمان است.
علل و عوامل خطر
فشار خون بالا
فشار خون بالا یا پرفشاری خون، عامل خطر اولیه سکته مغزی است زیرا فشار نامناسبی بر رگ های خونی وارد می کند و آنها را مستعد پارگی یا انسداد می کند.
بیماری قلبی
فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان قلب نامنظم) و سایر مسائل مربوط به قلب می تواند باعث ایجاد لخته هایی شود که ممکن است به مغز برود و باعث سکته ایسکمیک شود.
دیابت
دیابت می تواند به مرور زمان به رگ های خونی آسیب برساند و احتمال لخته شدن و انسداد را افزایش دهد. سطح بالای قند خون نیز به آترواسکلروز کمک می کند و احتمال سکته را بیشتر می کند.
عوامل سبک زندگی
عادات ناسالم مانند سیگار کشیدن، رژیم غذایی نامناسب و کم تحرکی نیز عوامل مهمی در خطر سکته مغزی هستند. برای مثال سیگار کشیدن به رگ های خونی آسیب می رساند، در حالی که رژیم غذایی سرشار از چربی و نمک می تواند به فشار خون بالا کمک کند.
توانبخشی پس از سکته مغزی
برنامه توانبخشی پس از سکته مغزی باید برای تمرین آن دسته از مهارت هایی که به دلیل سکته مغزی دچار اختلال شده اند، مانند ضعف، عدم هماهنگی، مشکلات راه رفتن، از دست دادن حس، مشکلات در گرفتن دست، از دست دادن بینایی، یا مشکل در صحبت کردن یا درک، سفارشی شود. تحقیقات با استفاده از فناوری تصویربرداری پیشرفته نشان می‌دهد که عملکردهایی که قبلاً در ناحیه آسیب قرار داشتند به سایر مناطق مغز منتقل می‌شوند و تمرین کمک می‌کند این بازسازی مجدد مدارهای مغز (به نام نوروپلاستیسیته) انجام شود.
توانبخشی پس از سکته مغزی همچنین راه های جدیدی برای جبران ناتوانی های باقی مانده را آموزش می دهد. برای مثال، ممکن است نیاز داشته باشید که یاد بگیرید چگونه تنها با استفاده از یک دست حمام کنید و لباس بپوشید، یا اگر توانایی استفاده از زبان تحت تأثیر قرار گرفته باشد، چگونه با وسایل کمکی به طور مؤثر ارتباط برقرار کنید.
چه عواملی می تواند بر نتیجه توانبخشی پس از سکته مغزی تأثیر بگذارد؟
- شدت و درجه آسیب به مغز.
- سن. درجه بهبودی اغلب در کودکان و بزرگسالان جوان در مقایسه با افراد مسن بیشتر است
- سطح هوشیاری. برخی از سکته‌های مغزی توانایی فرد را برای حفظ هوشیاری و پیروی از دستورالعمل‌های لازم برای شرکت در فعالیت‌های توانبخشی کاهش می‌دهند.
- شدت برنامه توانبخشی.
- شدت مشکلات پزشکی همزمان.
- محیط خانه. اضافاتی مانند نرده های پله و میله های دستگیره می توانند استقلال و ایمنی را در خانه افزایش دهند.
- محیط کار. اصلاحات برای بهبود ایمنی فیزیکی و اصلاح وظایف کاری ممکن است بازگشت به کار را ممکن کند.
- همکاری خانواده و دوستان. خانواده حمایتی و شبکه‌های اجتماعی می‌توانند عامل بسیار مهمی در توانبخشی باشند که معمولاً چندین ماه طول می‌کشد.
بازتوانی سکته مغزی به طور کلی، هرچه زودتر شروع شود، شانس بیشتری برای بازیابی مهارت ها و عملکرد از دست رفته و توانبخشی موفق بیشتر خواهد بود.
راهکارهای توانبخشی سکته مغزی
بسته به اینکه کدام قسمت از بدن یا توانایی ها تحت تاثیر قرار گرفته و نوع و شدت آسیب، برنامه توانبخشی در طول فرآیند بهبودی تغییر می کند. یک تیم توانبخشی سکته مغزی شامل متخصصان مختلفی است که مهم ترین آن ها عبارتند از :
فیزیوتراپی به بازماندگان سکته مغزی کمک می کند تا قدرت، هماهنگی و تحرک خود را بازیابند. تمرینات و درمان‌ها برای بهبود مهارت‌های حرکتی و عملکرد متناسب با نیازهای فردی هستند.
کاردرمانی بر کمک به بیماران برای سازگاری با وظایف روزمره خود و بازیابی استقلال تمرکز دارد. درمانگران ممکن است بر روی مهارت‌های حرکتی ظریف، تکنیک‌های خودمراقبتی و ابزارهایی که از فعالیت‌های روزانه پشتیبانی می‌کنند، کار کنند. کاردرمانگران به بهبود توانایی های حرکتی و حسی کمک می کنند و در عین حال ایمنی در دوره پس از سکته مغزی را تضمین می کنند. آنها به فرد کمک می کنند تا مهارت های مورد نیاز برای انجام فعالیت های روزانه مانند نظافت شخصی، تهیه غذا و نظافت خانه را دوباره بیاموزد.
سکته مغزی می تواند گفتار، حافظه و عملکردهای شناختی را مختل کند. گفتار درمانی به بیماران کمک می کند تا مهارت های زبانی را دوباره بیاموزند، در حالی که شناخت درمانی بر بهبود حافظه، حل مسئله و توجه تمرکز دارد. آسیب شناسان گفتار و زبان (متخصص گفتاردرمانی) به فرد کمک می کنند تا نحوه استفاده از زبان را مجدداً بیاموزد یا وسایل ارتباطی جایگزین ایجاد کند و توانایی بلع را بهبود بخشد. آنها مهارت های حل مسئله و اجتماعی مورد نیاز برای مقابله با عواقب بعدی سکته مغزی را آموزش می دهند.
زمان شروع برنامه توانبخشی
درمان توانبخشی معمولاً پس از تثبیت وضعیت، اغلب در عرض 48 ساعت پس از سکته، در بیمارستان آغاز می‌شود. یک درمانگر انجام تمرینات دامنه حرکتی برای تقویت و افزایش تحرک در اندام های آسیب دیده در سکته مغزی را توصیه می کند.
بیمار سکته مغزی ممکن است نیاز به یادگیری نحوه نشستن و حرکت بین تخت و صندلی برای ایستادن و راه رفتن را داشته باشد ، شروع دوباره دستیابی به توانایی انجام فعالیت های اساسی زندگی روزمره، مانند حمام کردن، لباس پوشیدن و استفاده از توالت، نشان دهنده اولین مرحله در بازگشت به استقلال است.
برنامه‌های توانبخشی پس از سکته مغزی ، برنامه‌ای خاص متناسب با نیازهای فردی هر بیمار است که توسط درمانگران این حوزه تنظیم می شود. چنین برنامه ای به فرد اجازه می دهد تا مهارت ها و استراتژی های جبرانی را در زمینه محیط زندگی خود توسعه دهد.
کلمات مرتبط :
کاردرمانی در جردن – گفتاردرمانی در جردن – کاردرمانی سالمندان – کاردرمانی در میرداماد – کاردرمانی در گاندی – گفتاردرمانی سکته مغزی
